Μέχρι στιγμής, οι Διαχειριστές Συστημάτων Αερίου που συμμετέχουν στην διαδικασία του Vertical Corridor περιλαμβάνουν τους εξής: Bulgartransgaz και ICGB από την Βουλγαρία, Transgaz από την Ρουμανία, FGSZ από την Ουγγαρία, EUSTREAM από την Σλοβακία, VMTG από την Μολδαβία, GTSOU από την Ουκρανία και ΔΕΣΦΑ από την Ελλάδα.
Σε δεσμευτική «δοκιμή αγοράς» (market test) που πραγματοποίησαν οι διαχειριστές συστημάτων φυσικού αερίου της περιοχής στις αρχές του μήνα, διαπιστώθηκε η πλήρης απροθυμία των χρηστών (κυρίως εμπορικές εταιρείες αερίου) να δεσμεύσουν δυναμικότητα σε μακροχρόνιο ορίζοντα, σε αντίθεση με τα αποτελέσματα της μη δεσμευτικής φάσης που έγινε τον Μάιο και όπου είχαν εκδηλώσει ενδιαφέρον 27 εταιρείες από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Ως γνωστόν, ο Κάθετος Διάδρομος αποτελεί μια εναλλακτική όδευση για την μεταφορά φυσικού αερίου από την Ελλάδα προς τις βορειότερες χώρες της περιοχής και υποστηρίζεται τόσο από την ΕΕ όσο και από την κυβέρνηση των ΗΠΑ στο πλαίσιο της προσπάθειας για απεξάρτηση από το Ρωσικό αέριο και ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας της περιοχής. Το έργο του VC συζητήθηκε για πρώτη φορά σε επίπεδο κυβερνήσεων (Ελλάδα, Βουλγαρία, Ρουμανία) τον Νοέμβριο του 2014, όποτε και υπεγράφη σχετικό πρωτόκολλο συνεργασίας σε υπουργικό επίπεδο. Ακολούθως, τον Μάρτιο του 2015 ολοκληρώθηκε η πρώτη μελέτη στρατηγικής για τον VC από το ΙΕΝΕ (εδώ).
Βασική υποδομή του VC αποτελεί ο διασυνδετήριος αγωγός αερίου Ελλάδας - Βουλγαρίας (ICGB), η κατασκευή του οποίου ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο 2022, ενώ τέθηκε σε πλήρη εμπορική λειτουργία 12 μήνες αργότερα. Πάνω στον ICGB έρχονται και «κουμπώνουν» οι αγωγοί και παρακαμπτήριες αρτηρίες των άλλων χωρών μέσω των οποίων μεταφέρεται το αέριο από την μια χώρα στην άλλη, μέσω της ενεργοποίησης ειδικών πρωτοκόλλων μεταφοράς που έχουν συνάψει μεταξύ τους οι διάφοροι Διαχειριστές της περιοχής. Προκειμένου να ολοκληρωθεί η αλυσίδα μεταφοράς αερίου που προσφέρει ο VC θα χρειαστεί η κατασκευή συμπληρωματικών αγωγών και διασυνδετηρίων, με ένα συνολικό κόστος που υπολογίζεται στα € 400-€ 500 εκατ.
Τα «βλέμματα» των Διαχειριστών στρέφονται προς τις Βρυξέλλες και την Ουάσινγκτον, καθώς αμφότεροι σε προγενέστερο χρόνο είχαν δηλώσει την στήριξη τους στο project. Οι Διαχειριστές, πάντως, παρά τις τρέχουσες προκλήσεις που αντιμετωπίζει το έργο, λόγω της έλλειψης δεσμευτικού ενδιαφέροντος, δηλώνουν έτοιμοι να προχωρήσουν στη περαιτέρω εξέταση και μελέτη του εγχειρήματος, εκτιμώντας ότι το «ναυάγιο» του πρόσφατου market test είναι πρόσκαιρο και δεν θα επηρεάσει την μακροχρόνια βιωσιμότητα του έργου. Θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι το σχέδιο του VC συνιστά στρατηγικό στόχο του ευρύτερου Ευρωπαϊκού σχεδιασμού για την απεξάρτηση από το Ρωσικό αέριο με ημερομηνία-στόχο το 2027, αλλά και την περαιτέρω ανάπτυξη της περιφερειακής αγοράς αερίου μέσω ενίσχυσης της διασυνοριακής μεταφοράς και εμπορίας αερίου.
Όπως παρατηρούν παράγοντες της αγοράς με γνώση του θέματος, «το έργο του VC φαίνεται να έχει ‘κολλήσει’ προσωρινά λόγω των επιφυλάξεων των εταιρειών να δεσμευτούν μακροχρόνια σε ένα περιβάλλον έντονης ρευστότητας στην αγορά, η οποία το τελευταίο διάστημα κυριολεκτικά κατακλύζεται από ρωσικό αέριο που φθάνει στη περιοχή μέσω του TurkStream σε τιμή φθηνότερη κατά 8-10 ευρώ σε σχέση με τις ευρωπαϊκές τιμές όπως αυτές διαμορφώνονται στο Ολλανδικό TTF». Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Ελληνική αγορά, όπου το Ρωσικό αέριο που εισάγεται μέσω της πύλης του Σιδηροκάστρου τον Ιούνιο κάλυψε το 55% της εγχώριας κατανάλωσης.
Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί το μεγάλο ενδιαφέρον της Ελλάδας για τον VC, η οποία όχι μόνο έχει πρωτοστατήσει στη προώθηση του έργου μέσω του ΔΕΣΦΑ, ο οποίος οργάνωσε δυο ειδικές συναντήσεις στην Αθήνα προσκαλώντας όλους τους Διαχειριστές της περιοχής (Ιανουάριος, Μάιος), αλλά έχει ήδη προσφέρει την βασική υποδομή μέσω του ICGB. Η οποία πρόκειται να ενισχυθεί περαιτέρω μέσω της μονάδος FSRU, η οποία έχει από τον Φεβρουάριο 2024 ποντιστεί ανοικτά της Αλεξανδρούπολης, και πρόκειται να ξεκινήσει εμπορική λειτουργία μέσα στις επόμενες εβδομάδες. Αναμφίβολα, ο έξυπνος συνδυασμός ICGB και FSRU αποτελεί μια ισχυρή βάση λειτουργίας για τον Vertical Corridor, αφού εξασφαλίζει όχι μόνο μεταφορά προς βορά αλλά και τροφοδοσία.
Βασική υποδομή του VC αποτελεί ο διασυνδετήριος αγωγός αερίου Ελλάδας - Βουλγαρίας (ICGB), η κατασκευή του οποίου ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο 2022, ενώ τέθηκε σε πλήρη εμπορική λειτουργία 12 μήνες αργότερα. Πάνω στον ICGB έρχονται και «κουμπώνουν» οι αγωγοί και παρακαμπτήριες αρτηρίες των άλλων χωρών μέσω των οποίων μεταφέρεται το αέριο από την μια χώρα στην άλλη, μέσω της ενεργοποίησης ειδικών πρωτοκόλλων μεταφοράς που έχουν συνάψει μεταξύ τους οι διάφοροι Διαχειριστές της περιοχής. Προκειμένου να ολοκληρωθεί η αλυσίδα μεταφοράς αερίου που προσφέρει ο VC θα χρειαστεί η κατασκευή συμπληρωματικών αγωγών και διασυνδετηρίων, με ένα συνολικό κόστος που υπολογίζεται στα € 400-€ 500 εκατ.
Τα «βλέμματα» των Διαχειριστών στρέφονται προς τις Βρυξέλλες και την Ουάσινγκτον, καθώς αμφότεροι σε προγενέστερο χρόνο είχαν δηλώσει την στήριξη τους στο project. Οι Διαχειριστές, πάντως, παρά τις τρέχουσες προκλήσεις που αντιμετωπίζει το έργο, λόγω της έλλειψης δεσμευτικού ενδιαφέροντος, δηλώνουν έτοιμοι να προχωρήσουν στη περαιτέρω εξέταση και μελέτη του εγχειρήματος, εκτιμώντας ότι το «ναυάγιο» του πρόσφατου market test είναι πρόσκαιρο και δεν θα επηρεάσει την μακροχρόνια βιωσιμότητα του έργου. Θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι το σχέδιο του VC συνιστά στρατηγικό στόχο του ευρύτερου Ευρωπαϊκού σχεδιασμού για την απεξάρτηση από το Ρωσικό αέριο με ημερομηνία-στόχο το 2027, αλλά και την περαιτέρω ανάπτυξη της περιφερειακής αγοράς αερίου μέσω ενίσχυσης της διασυνοριακής μεταφοράς και εμπορίας αερίου.
Όπως παρατηρούν παράγοντες της αγοράς με γνώση του θέματος, «το έργο του VC φαίνεται να έχει ‘κολλήσει’ προσωρινά λόγω των επιφυλάξεων των εταιρειών να δεσμευτούν μακροχρόνια σε ένα περιβάλλον έντονης ρευστότητας στην αγορά, η οποία το τελευταίο διάστημα κυριολεκτικά κατακλύζεται από ρωσικό αέριο που φθάνει στη περιοχή μέσω του TurkStream σε τιμή φθηνότερη κατά 8-10 ευρώ σε σχέση με τις ευρωπαϊκές τιμές όπως αυτές διαμορφώνονται στο Ολλανδικό TTF». Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Ελληνική αγορά, όπου το Ρωσικό αέριο που εισάγεται μέσω της πύλης του Σιδηροκάστρου τον Ιούνιο κάλυψε το 55% της εγχώριας κατανάλωσης.
Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί το μεγάλο ενδιαφέρον της Ελλάδας για τον VC, η οποία όχι μόνο έχει πρωτοστατήσει στη προώθηση του έργου μέσω του ΔΕΣΦΑ, ο οποίος οργάνωσε δυο ειδικές συναντήσεις στην Αθήνα προσκαλώντας όλους τους Διαχειριστές της περιοχής (Ιανουάριος, Μάιος), αλλά έχει ήδη προσφέρει την βασική υποδομή μέσω του ICGB. Η οποία πρόκειται να ενισχυθεί περαιτέρω μέσω της μονάδος FSRU, η οποία έχει από τον Φεβρουάριο 2024 ποντιστεί ανοικτά της Αλεξανδρούπολης, και πρόκειται να ξεκινήσει εμπορική λειτουργία μέσα στις επόμενες εβδομάδες. Αναμφίβολα, ο έξυπνος συνδυασμός ICGB και FSRU αποτελεί μια ισχυρή βάση λειτουργίας για τον Vertical Corridor, αφού εξασφαλίζει όχι μόνο μεταφορά προς βορά αλλά και τροφοδοσία.
