Η πρώτη αντίδραση ήταν ανοδική για τις τιμές με δεδομένη τη σπουδαιότητα του Ιράν στην παγκόσμια πετρελαϊκή παραγωγή και τον ρόλο του στον ΟΠΕΚ. Επίσης, δεν ήταν λίγοι εκείνοι που τις πρώτες ώρες εξέφραζαν φόβους για ανάφλεξη στην ευρύτερη Μέση Ανατολή.
Ωστόσο, τα αρχικά κέρδη γρήγορα περιορίστηκαν με την αγορά να τηρεί στάση αναμονής. Ενισχυτικά, στο αρνητικό κλίμα επέδρασε και η είδηση για την κατάσταση της υγείας του Σαουδάραβα βασιλιά, Σαλμάν, με τον πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν να ματαιώνει το ταξίδι του στην Ιαπωνία.
Εν αναμονή τη διαδοχής
Αναλυτές εκτιμούν ότι οι εξελίξεις στο Ιράν θα μπορούσαν τελικά να επηρεάσουν τις αγορές πετρελαίου εάν η αλλάξει η πολιτική της κυβέρνησης. Όπως επισημαίνει το Forbes, ο Ιρανός πρόεδρος ήταν περισσότερο «καθρέφτης πολιτικός» παρά αυτόφωτος ηγέτης, που ικανοποιεί τις επιθυμίες του Αγιατολάχ Χαμεϊνί και αυτό δεν θα αλλάξει. Ωστόσο, οι νέες εκλογές θα αυξήσουν την πιθανότητα εσωτερικών αναταραχών και πιθανώς ακόμη και κάποιες πολιτικές αλλαγές.
Η ιρανική νομοθεσία απαιτεί νέες εκλογές εντός 50 ημερών, ή μέχρι το τέλος Ιουνίου, και έρχονται σε μια περίοδο αυξανόμενων προκλήσεων για το καθεστώς. Η οικονομία παραπαίει, κυρίως λόγω της κακής διαχείρισης που επιδεινώθηκε από τις κυρώσεις. Μεγάλο μέρος της οικονομίας παραμένει υπό τον έλεγχο των Φρουρών της Επανάστασης, οι οποίοι μπλοκάρουν τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις και αποτελούν μια σημαντική πολιτική δύναμη που κινεί τα νήματα στα παρασκήνια. Το αποτέλεσμα ήταν ένα ριάλ να βυθίζεται και ένας πληθωρισμός να κινείται σε ποσοστά άνω του 50%.
Επιφανειακά, δεν είναι πιθανή καμία σημαντική αλλαγή στην αντιαμερικανική, αντι-ισραηλινή στάση του καθεστώτος ούτε στην υποστήριξή του σε ομάδες στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένων της Χαμάς, της Χεζμπολάχ και των Χούθι. Αν και τελευταία το καθεστώς είχε υιοθετήσει πιο ήπιους τόνους, κάτι που διεφάνη και στην πρόσφατη αντίδρασή τους σε ισραηλινή επίθεση.
Το Forbes τονίζει ότι είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι το Ιράν θα μετριάσει περαιτέρω την εξωτερική του πολιτική όσο συνεχίζεται η εκστρατεία του Ισραήλ στη Γάζα, αλλά σε περίπτωση που η σύγκρουση αρχίσει να αποκλιμακώνεται, καταλήγοντας σε μια εκεχειρία που μεταμορφώνεται σε μακροπρόθεσμη εκεχειρία, η κυβέρνηση του Ιράν θα έχει πολύ περισσότερο χώρο για ελιγμούς. Η επίτευξη νέας συμφωνίας για το πυρηνικό της πρόγραμμα θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση των εξαγωγών πετρελαίου και να μειώσει τουλάχιστον ένα μέρος της οικονομικής πίεσης στο καθεστώς.
Ο διάδοχος
Αν και θεωρείται μάλλον απίθανο να αναλάβει την προεδρία ένας μετριοπαθής ηγέτης, δεδομένης της πολιτικής ισχύος των συντηρητικών, με επικεφαλής τον Αγιατολάχ Χαμεϊνί, αναλυτές αναμένουν να δουν αν υπό το βάρος των δημοσίων πιέσεων μπορεί να χαλαρώσουν κάποιοι κοινωνικοί περιορισμοί. Και βέβαια ποια θα είναι η ανταπόκριση της Δύσης αναφορικά με τις κυρώσεις.
Βραχυπρόθεσμα, αυτή η αναταραχή θα μπορούσε να σημαίνει διακοπή των προμηθειών πετρελαίου, ειδικά εάν εξελιχθεί σε εργατική δράση στα κοιτάσματα πετρελαίου, όπως συνέβη κατά την Ιρανική Επανάσταση του 1979. Ακόμη και αν οι προμήθειες δεν επηρεαστούν άμεσα, μεγάλες διαδηλώσεις και αναταραχές θα αύξαναν το ασφάλιστρο για το πετρέλαιο, δεδομένων των φόβων ότι ενδέχεται να επηρεαστούν οι προμήθειες ή ότι το καθεστώς θα μπορούσε να υποκινήσει τη βία κάπου στην περιοχή ως αντιπερισπασμό.
Μακροπρόθεσμο σενάριο
Μακροπρόθεσμα, ένα αισιόδοξο σενάριο θα σήμαινε τη μεταμόρφωση του καθεστώτος σε κάτι που ανταποκρίνεται περισσότερο στο κοινό, που ενδιαφέρεται περισσότερο για την οικονομική ανάπτυξη και διεκδικεί καλύτερες σχέσεις με τη Δύση. Φυσικά, το καθεστώς έχει ως επί το πλείστον αποφύγει μια τέτοια πορεία τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες. Συνοπτικά, ο αντίκτυπος στις τιμές του πετρελαίου είναι βραχυπρόθεσμα ανοδικός, μακροπρόθεσμος πτωτικός, αλλά το πότε φθάνει το μακροπρόθεσμο είναι το μεγαλύτερο ερώτημα.
Διαταραχές ανεφοδιασμού και παγκόσμιες επιπτώσεις
Το Ιράν είναι γνωστό ότι είναι ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς πετρελαίου στον κόσμο. Οποιεσδήποτε σημαντικές αλλαγές στην παραγωγή πετρελαίου λόγω του θανάτου του Ραϊσί μπορεί να διακόψουν τις προμήθειες, διογκώνοντας τις παγκόσμιες τιμές του μαύρου χρυσού. Υπάρχουν φόβοι για βραχυπρόθεσμη αστάθεια, αλλά ο ΟΠΕΚ μπορεί να μην χρειαστεί να κάνει δραστικές αλλαγές, καθώς έχει αποδείξει ότι μπορεί να προσαρμόσει ανάλογα την παραγωγή.
Στο πλαίσιο αυτό, έχει ενδιαφέρον η επόμενη συνάντηση του ΟΠΕΚ+ που είναι προγραμματισμένη για την 1η Ιουνίου.
Αλλαγή πολιτικής
Αναλυτές της S&P Global Commodity Insights εκτιμούν από την πλευρά τους ότι ο θάνατος του Ραϊσί είναι απίθανο να αλλάξει την πολιτική πετρελαίου στον τρίτο μεγαλύτερο παραγωγό του ΟΠΕΚ, αλλά υπογραμμίζουν τους γεωπολιτικούς κινδύνους που κρύβονται πίσω από τις εξαγωγές αργού από τη Μέση Ανατολή.
«Η ιρανική πετρελαϊκή πολιτική εξαρτάται ουσιαστικά από τη σχέση του Ιράν με την Κίνα», ανέφερε ο Carlos Pascual, επικεφαλής γεωπολιτικής και διεθνών υποθέσεων της Commodity Insights. "Εκτός και αν το Ιράν δει έναν ισραηλινό σύνδεσμο, τότε είναι δύσκολο για μένα να καταλάβω γιατί θα συμβεί μια αλλαγή. Πράγματι, δεν θα μπορούσαμε να δούμε εσωτερική πίεση για περισσότερες εξαγωγές εάν δουν μια περίοδο εσωτερικής κρίσης και ανάγκη αύξησης των εσόδων."
Εμπορικές ροές
-- Η παραγωγή πετρελαίου του Ιράν έχει αυξηθεί παρά τις κυρώσεις των ΗΠΑ:
- Το Ιράν εξήγαγε περίπου 1,5 εκατομμύρια b/d αργού πετρελαίου το πρώτο τρίμηνο του 2024, με τα περισσότερα να κατευθύνονται στην Κίνα, σύμφωνα με στοιχεία της S&P Global Commodity Insights.
- Το Ιράν παρήγαγε 3,15 εκατομμύρια b/d αργού τον Απρίλιο, σύμφωνα με την τελευταία έρευνα Platts OPEC+ από την Commodity Insights, το υψηλότερο από τον Οκτώβριο του 2018, παρά τις δυτικές κυρώσεις που αποσκοπούσαν να περιορίσουν σε μεγάλο βαθμό τις αγορές ιρανικού πετρελαίου.
- Οι ΗΠΑ επέβαλαν στα τέλη Απριλίου μια σειρά από νέες κυρώσεις στο ιρανικό εμπόριο πετρελαίου, συμπεριλαμβανομένων κυρώσεων σε ξένα λιμάνια, πλοία και διυλιστήρια που εμπλέκονται στην εισαγωγή ή αποστολή ιρανικών προϊόντων πετρελαίου, αν και πηγές της αγοράς είπαν ότι δεν έχει ακόμη μεγάλο αντίκτυπο στις ροές.
- Ανεξάρτητα κινεζικά διυλιστήρια συνεχίζουν να δείχνουν ενδιαφέρον για το ιρανικό αργό και μαζούτ, αν και τα ασθενή περιθώρια διύλισης έχουν επηρεάσει τις πρόσφατες εισαγωγές, με όγκους Απριλίου 4,54 εκατομμυρίων τόνους (1,11 εκατομμύρια b/d) μειωμένους κατά 5,5% από τον Μάρτιο, σύμφωνα με στοιχεία της Commodity insights .
«Οι τιμές του πετρελαίου παραμένουν περιορισμένες... Ίσως χρειαστεί να περιμένουμε περαιτέρω σαφήνεια από τον ΟΠΕΚ+ και την πολιτική παραγωγής του για το δεύτερο εξάμηνο του έτους, ώστε να δοθεί οποιαδήποτε ώθηση στην αγορά και να ξεφύγει από το πρόσφατο εύρος τιμών της», ανέφερε από την πλευρά του ο Γουάρεν Πάτερσον, στρατηγικός αναλυτής εμπορευμάτων της ING. Η αγορά εμφανίζεται επίσης όλο και πιο μουδιασμένη στις εξελίξεις στο γεωπολιτικό μέτωπο, πιθανότατα λόγω του μεγάλου όγκου της πλεονάζουσας παραγωγικής ικανότητας που έχει ο ΟΠΕΚ», δήλωσε ο Πάτερσον.
