Σύμφωνα με νέα ανάλυση του ενεργειακού think tank Ember, δύο χώρες κυριαρχούν στις εκπομπές άνθρακα, και παρά το ότι κινείται πτωτικά, ο άνθρακας ευθύνεται για ποσοστό άνω του 60% της ρύπανσης του τομέα ηλεκτρικής ενέργειας του μπλοκ.
Και μάλιστα οι 10 κορυφαίοι ρυπαντές ήταν όλοι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής με άνθρακα, σχεδόν αποκλειστικά στην Πολωνία και τη Γερμανία, που παρήγαγαν το ένα τέταρτο όλων των εκπομπών από τον τομέα της ενέργειας το 2022.
Η εικόνα στην Ελλάδα
Η Ελλάδα καταγράφει οριακή μεταβολή με αύξηση των γενικότερων εκπομπών αερίου κατά 0,1% και των εκπομπών αερίων από τις λιγνιτικές μονάδες κατά 1,1%.
Σε ό,τι αφορά την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από πράσινες πηγές η χώρας μας βρίσκεται αρκετά χαμηλά με το ποσοστό να διαμορφώνεται στο 43,%, ενώ το μερίδιο του άνθρακα στην παραγωγή ανέρχεται στο 10,4%.
Οι πρωταγωνιστές και η θέση της ΔΕΗ
Τα τελευταία έξι χρόνια, τρεις εταιρείες κυριαρχούν στην κορυφή με τις περισσότερες εκπομπές αερίων: η γερμανική RWE, η Πολωνική PGE και η Τσεχική EPH. Το 2022, η RWE ήταν υπεύθυνη για τις μεγαλύτερες εκπομπές από μια εταιρεία κοινής ωφέλειας – 75 Mt CO2e, αύξηση 3% σε σύγκριση με το 2021 και περίπου ίση με τις εκπομπές του τομέα ηλεκτρικής ενέργειας της Ιταλίας.
Η PGE ακολουθεί με 70 Mt CO2e, ακολουθούμενη από την EPH με 69 Mt CO2e. Οι εκπομπές αυτών των τριών επιχειρήσεων κοινής ωφελείας αντιπροσωπεύουν το 30% των εκπομπών του τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας. Την τέταρτη θέση το 2022 κατέλαβε η Enel που ήταν υπεύθυνη για 29 Mt CO2e.
Η ΔΕΗ είναι υπεύθυνη για μόλις 15,9 Mt CO2e
Η γενικότερη εικόνα
Σύμφωνα με την Ember, λόγω της αύξησης της παραγωγής άνθρακα το πρώτο εξάμηνο του 2022, η συνολική παραγωγή άνθρακα στην ΕΕ αυξήθηκε κατά 7% το 2022 σε σύγκριση με το 2021. Αυτό αντανακλάται στην αύξηση κατά 6% των εκπομπών των εργοστασίων άνθρακα στο EU-ETS. Παρά αυτή την άνοδο, οι εκπομπές των εργοστασίων άνθρακα το 2022 παρέμειναν χαμηλότερες από το 2019 και η αύξηση ήταν σημαντικά χαμηλότερη από το άλμα κατά 17% το 2021. Η μακροπρόθεσμη τάση των εκπομπών ενέργειας από άνθρακα παραμένει πτωτική, με τιμές το 2022 40% χαμηλότερες από ό,τι πριν από μια δεκαετία.
Όσον αφορά τις εκπομπές του τομέα ηλεκτρικής ενέργειας ανά χώρα, οι προφανείς ένοχοι είναι εκείνοι που εξακολουθούν να καίνε άνθρακα. Η Γερμανία και η Πολωνία είναι σταθερά υπεύθυνες για περίπου το ήμισυ των συνολικών εκπομπών του τομέα ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ, φτάνοντας στο υψηλότερο μερίδιό τους του 53% το 2022. Ο άνθρακας εμφανίζεται σε μεγάλο βαθμό στο μείγμα εκπομπών τους – αντιπροσωπεύοντας το 78% και το 87% αντίστοιχα.
Οι εκπομπές ενέργειας από άνθρακα είναι ιδιαίτερα συγκεντρωμένες σε μικρό αριθμό χωρών του EU-ETS. Το 2022, η Πολωνία και η Γερμανία ήταν υπεύθυνες για τα δύο τρίτα των εκπομπών ηλεκτρικής ενέργειας από άνθρακα. Αν προσθέσουμε την Τσεχία και τη Βουλγαρία το ποσοστό αυτό εκτινάσσεται στο 80%.
Ωστόσο, την τελευταία δεκαετία, οι εκπομπές του γερμανικού τομέα ηλεκτρικής ενέργειας μειώθηκαν κατά ένα τρίτο καθώς οι εκπομπές άνθρακα περιορίστηκαν κατά 100 Mt CO2e (-37%) σε σύγκριση με το 2013, ενώ η Πολωνία μείωσε τις εκπομπές στον τομέα της ενέργειας άνθρακα μόνο κατά 12%. Στην πραγματικότητα, το μερίδιο της Πολωνίας στις εκπομπές ηλεκτρικής ενέργειας από άνθρακα EU-ETS έχει αυξηθεί, από 19% το 2013, σε 28% το 2022. Το μερίδιο της Γερμανίας στις εκπομπές άνθρακα παρέμεινε σταθερό στο 40%.
Το ορυκτό αέριο ήταν υπεύθυνο για περίπου το ένα τέταρτο των εκπομπών στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας το 2022, με τη Γερμανία, την Ιταλία και την Ισπανία να αντιπροσωπεύουν το 60% αυτών.
Σε σύγκριση με το 2021, η Ισπανία σημείωσε τη μεγαλύτερη αύξηση των εκπομπών στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς εισήχθησαν επιδοτήσεις για τη μείωση του κόστους των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με αέριο και οι εξαγωγές αυξήθηκαν στη Γαλλία . Οι εκπομπές του γερμανικού τομέα ηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκαν κατά 6 Mt CO2e καθώς η πτώση της παραγωγής πυρηνικής ενέργειας και υδροηλεκτρικής ενέργειας οδήγησε σε αύξηση του άνθρακα.
Οι πολωνικές εκπομπές σημείωσαν τη μεγαλύτερη πτώση από έτος σε έτος, περίπου 6 Mt CO2e (-4%), χάρη στη μείωση της ζήτησης και την αύξηση της αιολικής και ηλιακής ενέργειας που εκτοπίζει το φυσικό αέριο και τον άνθρακα.
Ωστόσο, μακροπρόθεσμα, η Πολωνία έχει το λιγότερο φιλόδοξο πρόγραμμα στην ΕΕ για τη μείωση των εκπομπών στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, μειώνοντάς τις κατά μόλις 13% από το 2013. Μόνο η Βουλγαρία, η Σλοβακία και η Κύπρος έχουν σημειώσει μικρότερη πρόοδο.
Αντέχει ο λιγνίτης
Το 2022, ο λιγνίτης ήταν υπεύθυνος για το 79% των εκπομπών από αυτούς τους τρεις μεγάλους ρυπαντές, με ένα άλλο 15% από τον λιθάνθρακα. Τον Οκτώβριο του 2022, η RWE ανακοίνωσε ότι θα τερματίσει την παραγωγή λιγνίτη έως το 2030 – ένα τεράστιο βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση και κρίσιμο εάν η Γερμανία θέλει να επιτύχει τον στόχο καθαρής ενέργειας του 80% έως το 2030 . Δυστυχώς, δεν υπάρχουν παρόμοιες ανακοινώσεις από την PGE ή την EPH. Στην πραγματικότητα, η EPH παρατείνει ενεργά τη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων – αγοράζοντας παλιές μονάδες άνθρακα για να συνεχίσει να λειτουργεί και επενδύοντας σε μεγάλο βαθμό σε νέες υποδομές φυσικού αερίου.
Συμπέρασμα
Οι εκπομπές άνθρακα αυξάνονται, αλλά η μακροπρόθεσμη τάση παραμένει πτωτική.
Σύμφωνα με την Ember, το σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης αντιμετώπισε ένα άνευ προηγουμένου έτος το 2022. Ένας συνδυασμός παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των υψηλών τιμών του φυσικού αερίου, της χαμηλής πυρηνικής και υδροηλεκτρικής παραγωγής και της επείγουσας ανάγκης απομάκρυνσης του ρωσικού φυσικού αερίου συνωμότησαν για να δημιουργήσουν μια προσωρινή αύξηση στις εκπομπές άνθρακα στην Ευρώπη. Τα στοιχεία δείχνουν ότι αυτή η αύξηση θα είναι περιορισμένη, τόσο σε μέγεθος όσο και σε διάρκεια, με την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από άνθρακα να αρχίζει ήδη να μειώνεται από έτος σε έτος από τα τέλη του 2022, μια τάση που συνεχίζεται μέχρι το 2023.
Η ενεργειακή κρίση
Η ενεργειακή κρίση έχει αποκαλύψει τον κίνδυνο συνεχιζόμενης εξάρτησης από ορυκτά καύσιμα και πολλές χώρες ανταποκρίνονται αυξάνοντας τη φιλοδοξία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας . Ωστόσο, ορισμένες κυβερνήσεις χρησιμοποιούν την κρίση για να υποστηρίξουν δυσανάλογα έκτακτα μέτρα για τα ορυκτά καύσιμα, τα οποία στις περισσότερες περιπτώσεις δεν χρειάζονται για την κάλυψη της ζήτησης. Οι συνολικές εκπομπές στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας βρίσκονται στα χέρια περιορισμένων λίγων επαναλαμβανόμενων παραβατών, επιβάλλοντας σε αυτές τις χώρες ή επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας καθήκον να αντιμετωπίζουν τις πηγές των εκπομπών τους με υπευθυνότητα. Προκειμένου να παρέχουν ασφαλή, οικονομικά προσιτή και καθαρή ενέργεια για τους πελάτες ή τους πολίτες τους, πρέπει να αρχίσουν να εφαρμόζουν πολιτικές και σχέδια μετάβασης που θα μετατοπίζονται γρήγορα προς ένα ενεργειακό σύστημα βασισμένο στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, καταλήγει η έρευνα του think tank.
