Ωστόσο, μια σύντομη ματιά στην ιστορία του καταδεικνύει την κρισιμότητα της απόφασης και επιτρέπει πολλούς συμβολισμούς.
Πριν από τον πόλεμο ο μεσαίου μεγέθους τερματικός σταθμός που είναι κρυμμένος στους πορτοκαλεώνες της επαρχίας Χατάι, η οποία επλήγη από τους σεισμούς, ήταν μια παρηκμασμένη μονάδα.
Ωστόσο, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ταυτίστηκε με τις προσπάθειες να «ξαναβαπτιστούν» τα ρωσικά καύσιμα ώστε να μπορούν να πάρουν τον δρόμο για τις ευρωπαϊκές αγορές. Και έκτοτε άρχισε η σημαντική ανάπτυξη.
Η απόφαση για απαγόρευση ήρθε λόγο καιρό μετά την ανακοίνωση ότι ο σταθμός, που λειτουργεί υπό την Global Terminal Services (GTS), ενέγραψε όγκους ρεκόρ πέρυσι, υπογραμμίζοντας τον αυξανόμενο ρόλο της Τουρκίας ως βασικού εισαγωγέα ρωσικού πετρελαίου.
Η απόφαση της GTS, η οποία κοινοποιήθηκε στους πελάτες της στα τέλη Φεβρουαρίου 2024, αποσκοπεί στη διακοπή όλων των πιθανών συνδέσεων με το ρωσικό πετρέλαιο, ανεξάρτητα από τη νομιμότητα ή τη συμμόρφωση με τις υπάρχουσες κυρώσεις.
Σκληρότερα μέτρα
«Η GTS αποφάσισε να διακόψει όλες τις πιθανές συνδέσεις με το ρωσικό πετρέλαιο και δήλωσε αναλόγως στους πελάτες της στα τέλη Φεβρουαρίου 2024 ότι ακόμη και αν δεν υπάρξει παραβίαση οποιουδήποτε νόμου, κανονισμού ή κυρώσεων, δεν θα δεχθεί κανένα προϊόν ρωσικής προέλευσης ή προϊόντα που φορτώνονται από τα ρωσικά λιμάνια ως πρόσθετο μέτρο στους ισχύοντες κανόνες κυρώσεων», ανέφερε η GTS στο Reuters. Και υπογράμμισε ότι όλες οι προηγούμενες δραστηριότητες ήταν σε πλήρη συμμόρφωση με τις κυρώσεις, συμπεριλαμβανομένου του ανώτατου ορίου τιμής της G7.
«Η νέα προσέγγιση της GTS είναι ένα πρόσθετο μέτρο για την εξάλειψη των επιπτώσεων των δραστηριοτήτων που είναι πέρα από την εμβέλεια και τον έλεγχό της παρά τις προσπάθειες συμμόρφωσης με όλες τις ισχύουσες κυρώσεις», πρόσθεσε η GTS.
Ρεκόρ εισαγωγών
Η GTS Terminal – η οποίο εισάγει, εξάγει και αποθηκεύει καύσιμα και αργό – έλαβε 11,74 εκατομμύρια βαρέλια ρωσικού αργού πετρελαίου και καυσίμων πέρυσι, σύμφωνα με στοιχεία από την εταιρεία ναυτιλιακών αναλύσεων Kpler. Και κατέστη ο έβδομος μεγαλύτερος τερματικός σταθμός εισαγωγών της Τουρκίας σε όγκο, ανερχόμενος από το Νο. 10 το 2021. Οι ρωσικές εισαγωγές αργού και καυσίμων το 2023 ήταν περίπου επτά φορές υψηλότερες από τον συνολικό όγκο που έλαβε από όλες τις προελεύσεις το 2021, τον τελευταίο χρόνο πριν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Οι εξαγωγές από τον τερματικό σταθμό αυξήθηκαν επίσης το 2023, σχεδόν πενταπλασιάστηκαν από το 2021, σε περίπου 24,7 εκατομμύρια βαρέλια, σύμφωνα με την Kpler. Η Kpler τονίζει επίσης ότι το τελευταίο δεξαμενόπλοιο που εκφόρτωσε στο Dortyol έφτασε στις 19 Φεβρουαρίου, παραδίδοντας φορτίο ντίζελ 511.000 βαρελιών από το ρωσικό λιμάνι της Βαλτικής Primorsk.
Η GTS είπε ότι θα εξακολουθεί να δέχεται ρωσικά φορτία που είχαν οριστεί πριν από την απαγόρευση στα τέλη Φεβρουαρίου.
Τα ελληνικά λιμάνια
Όπως αναφέρει το Reuters, οι κοινοί προορισμοί για το πετρέλαιο που εξήχθη από το Dortyol περιελάμβαναν τα ελληνικά λιμάνια της Κορίνθου, της Ελευσίνας και της Θεσσαλονίκης, και τους κόμβους εμπορίας, διύλισης και αποθήκευσης πετρελαίου της Βορειοδυτικής Ευρώπης του Ρότερνταμ και της Αμβέρσας.
Το ρωσικό πετρέλαιο εισέρχεται στην Τουρκία
Από τότε που η ΕΕ και η G7 επέβαλαν περιορισμούς στο εμπόριο πετρελαίου της Μόσχας, η Τουρκία έχει γίνει βασικός κόμβος για το ρωσικό αργό και τα διυλισμένα προϊόντα. Είναι πλέον ο τρίτος μεγαλύτερος αποδέκτης ρωσικού αργού μετά την Ινδία και την Κίνα και η μεγαλύτερη αγορά ρωσικών διυλισμένων προϊόντων.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, η Τουρκία μπόρεσε να χρησιμοποιήσει εισαγωγές ρωσικών καυσίμων με έκπτωση, όπως το ντίζελ, για να καλύψει την εγχώρια ζήτηση, ενώ εξάγει ντίζελ που παράγεται σε τουρκικά διυλιστήρια σε αγοραστές στην Ευρώπη.
Σε άλλες περιπτώσεις, όπως στο Dörtyol, τα διυλισμένα καύσιμα από τη Ρωσία φάνηκε να έχουν αποσταλεί στην Ευρώπη χωρίς σημαντική μετατροπή, κατά παράβαση των κυρώσεων της ΕΕ που απαγορεύουν τέτοιες εισαγωγές.
Ο τεράστιος τερματικός σταθμός Dörtyol, που κατασκευάστηκε το 1984, βρίσκεται σε μια θολή ακτογραμμή όπου κυριαρχούν οι επιχειρήσεις ενέργειας και μετάλλων, συμπεριλαμβανομένου του μεγαλύτερου εργοστασίου σιδήρου και χάλυβα της Τουρκίας.
Το 2023, μεταξύ Ιανουαρίου και Νοεμβρίου, προϊόντα ιρακινής προέλευσης αποτελούσαν λίγο περισσότερο από το ήμισυ των 3,2 εκατομμυρίων τόνων πετρελαίου που αποστέλλονται από τον τερματικό σταθμό, δήλωσε η GTS τον Δεκέμβριο απαντώντας σε ερωτήσεις των Financial Times.
Τα υπόλοιπα, περίπου 10,5 εκατομμύρια βαρέλια (περίπου 1,5 εκατομμύρια τόνοι), έφτασαν δια θαλάσσης και 9,2 εκατομμύρια βαρέλια από αυτά, σχεδόν το 90%, προέρχονταν από τη Ρωσία, σύμφωνα με τα ναυτιλιακά στοιχεία της Kpler.
«Ιστορικά το Dörtyol ήταν πάντα ένας τερματικός σταθμός εξαγωγών αργού», δήλωσε ο Viktor Katona, αναλυτής της Kpler.
Αυξημένη κινητικότητα
Παραδοσιακά το Dörtyol λάμβανε μια μικρή ποσότητα πετρελαίου από τη Ρωσία, αλλά οι αποστολές αυξήθηκαν μετά την έναρξη του πολέμου. Το Dörtyol έλαβε 583.870 βαρέλια (περίπου 87.000 τόνους) πετρελαίου ρωσικής προέλευσης δια θαλάσσης το 2021 και 3,7 εκατομμύρια βαρέλια (περίπου 513.000 τόνους) το 2022, που αντιπροσωπεύουν το 38% και το 67% όλων των ετών που είχαν φορτωθεί στο τερματικό σταθμό της θάλασσας, σύμφωνα με τα δεδομένα της Kpler.
Η Τουρκία δεν έχει απαγορεύσει στις εταιρείες της να συναλλάσσονται με ρωσικό πετρέλαιο, επομένως η GTS δεν παραβαίνει κανέναν κανόνα παραλαμβάνοντας τα φορτία.
Η ασυμφωνία μεταξύ του όγκου του πετρελαίου που φθάνει στο Dörtyol με τάνκερ από τη Ρωσία, που παρακολουθεί η Kpler, και των ρωσικών όγκων που καταγράφονται από την GTS, θα μπορούσε να σημαίνει ότι ορισμένοι από τους πελάτες του τερματικού σταθμού έχουν παράσχει ψευδείς πληροφορίες προέλευσης στην τουρκική τελωνειακή αρχή, δήλωσε ο Katona της Kpler.
Σε μια πρόσφατη επίσκεψη των Financial Times στον τερματικό σταθμό του Dörtyol, ο εμπορικός διευθυντής της GTS, Islam Gümüş, είπε ότι τα τουρκικά τελωνεία είχαν γραφείο στην τοποθεσία και πρόσβαση σε βίντεο και δεδομένα σε πραγματικό χρόνο από την εγκατάσταση. «Τίποτα δεν μπαίνει εδώ και δεν βγαίνει χωρίς να το γνωρίζει το τελωνείο», είπε.
Η ροή στην Ευρώπη
Όπως έγραψαν προ μηνός οι FT, δεδομένου ότι δεν υπάρχει απαγόρευση εισαγωγής ρωσικού πετρελαίου στην Τουρκία, οι πληροφορίες προέλευσης είναι σχετικές μόνο λόγω του τι θα συμβεί στη συνέχεια: το μεγαλύτερο μέρος του πετρελαίου αποστέλλεται στην ΕΕ.
Για ορισμένα προϊόντα, όπως το πετρέλαιο εσωτερικής καύσης κενού (VGO) — ένα μερικώς εξευγενισμένο προϊόν που χρησιμοποιείται για την παραγωγή καυσίμων μεταφορών, συμπεριλαμβανομένης της βενζίνης ή του ντίζελ — η ροή από τη Ρωσία στην Ευρώπη μέσω του Dörtyol φαίνεται ακόμη πιο ξεκάθαρη. Το 2023, μεταξύ Ιανουαρίου και Νοεμβρίου, ο τερματικός σταθμός έλαβε 2,7 εκατομμύρια βαρέλια (περίπου 412.000 τόνους) VGO, όλα από τη Ρωσία, και εξήγαγε τουλάχιστον 2,5 εκατομμύρια βαρέλια του προϊόντος, όλα στην Ευρώπη και κυρίως στην Ελλάδα, δείχνουν τα στοιχεία.
«Αν οι Έλληνες το αγοράζουν αυτό, σίγουρα πρέπει να υπάρχει ένα έγγραφο που να μαρτυρεί ότι αυτό δεν είναι ρωσικό. Και αν υπάρχει τέτοιο έγγραφο, ποιος το έγραψε;» διερωτάται ο Katona.
Στρατηγική μετατόπιση
Η απόφαση της GTS να σταματήσει τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου σηματοδοτεί μια κομβική αλλαγή στη στρατηγική εισαγωγής ενέργειας της Τουρκίας, αντικατοπτρίζοντας τον ευρύτερο αντίκτυπο των απειλών των ΗΠΑ να τιμωρήσουν τις χρηματοπιστωτικές εταιρείες που συνεργάζονται με τη Ρωσία.
Παρά την αντίθεση της Τουρκίας στις κυρώσεις της Δύσης κατά της Μόσχας, η αυξημένη πίεση κυρώσεων από τις Ηνωμένες Πολιτείες έχει προφανώς επηρεάσει τη δυναμική του εμπορίου Τουρκίας-Ρωσίας, κυρίως τη ροή πετρελαίου και διαταράσσοντας τις πληρωμές. Η κίνηση της GTS, αν και μονομερής, υπογραμμίζει τη δέσμευση για συμμόρφωση με τις διεθνείς κυρώσεις και τον μετριασμό του κινδύνου δευτερογενών κυρώσεων, απεικονίζοντας το περίπλοκο γεωπολιτικό τοπίο που περιβάλλει το παγκόσμιο εμπόριο ενέργειας.
Επιπτώσεις στις εμπορικές και τερματικές λειτουργίες
Ο τερματικός σταθμός Dortyol, που βρίσκεται στη νοτιοανατολική επαρχία Χατάι της Τουρκίας, αναδείχθηκε σε σημαντικό κόμβο για το ρωσικό πετρέλαιο, με τις εισαγωγές να έχουν επταπλασιαστεί το 2023 σε σύγκριση με το 2021. Αυτή η δραματική αύξηση υπογράμμισε τη στρατηγική σημασία της Τουρκίας στην αλλαγή του ρωσικού πετρελαίου μακριά από τις παραδοσιακές αγορές στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ.
Ωστόσο, η πρόσφατη αλλαγή πολιτικής από το GTS, σε συνδυασμό με την ανατριχιαστική επίδραση των αμερικανικών κυρώσεων στις τουρκο-ρωσικές χρηματοοικονομικές συναλλαγές, σηματοδοτεί μια πιθανή αναπροσαρμογή των πηγών ενεργειακού εφοδιασμού της Τουρκίας και θα μπορούσε να επηρεάσει τις μελλοντικές εμπορικές συναλλαγές. Η διακοπή των ρωσικών εισαγωγών στο Dortyol εγείρει επίσης ερωτήματα σχετικά με τον ρόλο του τερματικού σταθμού στην περιφερειακή εφοδιαστική πετρελαίου και τη μελλοντική κατεύθυνση της στρατηγικής της Τουρκίας για τις εισαγωγές ενέργειας.
Γεωπολιτικές επιπτώσεις και μελλοντικές προοπτικές
Καθώς η Τουρκία διερευνά την πολυπλοκότητα των σχέσεών της τόσο με τη Μόσχα όσο και με το Κίεβο εν μέσω της συνεχιζόμενης σύγκρουσης στην Ουκρανία, η απόφαση του τερματικού σταθμού του αντιπροσωπεύει μια διαφοροποιημένη στάση στο ευρύτερο πλαίσιο της διεθνούς διπλωματίας και επιβολής κυρώσεων. Αυτή η εξέλιξη μπορεί να οδηγήσει σε επανεκτίμηση των οδών και των συνεργασιών του εμπορίου ενέργειας, επιταχύνοντας ενδεχομένως την αναζήτηση εναλλακτικών πηγών εφοδιασμού.
Και υπογραμμίζει τη λεπτή ισορροπία που πρέπει να διατηρήσει η Τουρκία καθώς επιδιώκει να προασπίσει τα οικονομικά της συμφέροντα.
Καθώς η παγκόσμια κοινότητα συνεχίζει να ανταποκρίνεται στις προκλήσεις που θέτουν οι ενέργειες της Ρωσίας, οι επιπτώσεις της αλλαγής πολιτικής της Τουρκίας στον τερματικό σταθμό του Dortyol πιθανότατα θα αντηχούν στις διεθνείς αγορές ενέργειας, επηρεάζοντας τις συζητήσεις για τις κυρώσεις, την ενεργειακή ασφάλεια και το μέλλον του παγκόσμιου εμπορίου πετρελαίου.
