Η απουσία ενιαίας τιμολογιακής πολιτικής οδηγεί σε νέες αυξήσεις των τιμών αλλά και σε διάφορες «ανωμαλίες» στις τιμές της βενζίνης, του ντίζελ, του μαζούτ και άλλων πετρελαιοειδών. Μια τέτοια εξέλιξη θα έχει ιδιαίτερα αρνητικές επιπτώσεις και ενδεχομένως θα οδηγήσει σε νέο κύμα αύξησης του πληθωρισμού.
Αύξηση των τιμών του μαζούτ
Από τον Αύγουστο 2023, για πρώτη φορά στη διάρκεια των τελευταίων 30 ετών, η τιμή του μαζούτ στην Ευρώπη είναι υψηλότερη από την τιμή του πετρελαίου Brent. Η τιμή της βενζίνης και του ντίζελ επίσης αυξάνεται. Το ακριβό μαζούτ και το φυσικό αέριο θα οδηγήσουν σε εκτίναξη του κόστους της θέρμανσης. Η ακριβή βενζίνη και το ακριβό ντίζελ θα οδηγήσουν σε αύξηση του κόστους των μεταφορών, των μετακινήσεων και σε περαιτέρω αύξηση των τιμών των προϊόντων και των υπηρεσιών.
Τα τελευταία χρόνια έγινε προσπάθεια μείωσης της χρήσης μαζούτ από τους εμπορικούς στόλους και αντικατάστασής του από υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG), με απώτερο στόχο τη μείωση των εκπομπών θείου στην ατμόσφαιρα. Οι εφοπλιστές όμως συνεχίζουν να χρησιμοποιούν μαζούτ, παρά τις απαγορεύσεις, λόγω της μέχρι τώρα χαμηλής τιμής του. Απλά προσθέτουν φίλτρα για τη μείωση των εκπομπών θείου στην ατμόσφαιρα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μη μειωθούν σημαντικά οι ποσότητες του μαζούτ και των άλλων μορφών «βρώμικου» καυσίμου. Στις ελλείψεις μαζούτ στην Ευρώπη συνέβαλε η χρησιμοποίηση μεγάλων ποσοτήτων μαζούτ από τις χώρες της Μέσης Ανατολής για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Η Σαουδική Αραβία, για παράδειγμα, αύξησε τις εισαγωγές ρωσικού μαζούτ. Τον Ιούνιο αγόρασε 193 χιλιάδες βαρέλια ή 10 φορές περισσότερο από το αντίστοιχο περυσινό διάστημα, απελευθερώνοντας δικά της καύσιμα για αύξηση των εξαγωγών και την εισροή πετροδολαρίων.
Αύξηση των τιμών του ντίζελ
Το πρώτο εξάμηνο 2023 μειώθηκαν σημαντικά τα ρωσικά έσοδα από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου. Τον Ιούλιο όμως παρατηρήθηκε αύξηση ρεκόρ από τον προηγούμενο Νοέμβριο, επειδή το ρωσικό πετρέλαιο πωλήθηκε πάνω από το πλαφόν των 60 δολαρίων/βαρέλι που είχαν αποφασίσει οι G7. Η μέση τιμή αυξήθηκε κατά 8,84 δολάρια/βαρέλι και κυμάνθηκε γύρω στα 64,41 δολάρια. Επίσης αυτό το διάστημα αυξήθηκαν οι μεταφορές με πετρελαιοφόρα του σκιώδους ρωσικού στόλου που μεταφέρουν καύσιμα παρακάμπτοντας τις δυτικές κυρώσεις.
Η τιμή του ντίζελ έφθασε σε επίπεδα ρεκόρ, μέχρι 140 δολάρια/βαρέλι, στις ΗΠΑ, ενώ υπήρξε απότομη αύξηση στην Ευρώπη, κατά 60% ήδη από το καλοκαίρι, όταν η τιμή του αργού πετρελαίου έφθασε τα 95 δολάρια/βαρέλι. Παλιότερα δεν εμφανιζόταν τόσο μεγάλη αύξηση της τιμής του ντίζελ, ακόμη και όταν η τιμή του αργού είχε φθάσει μέχρι 120 δολάρια/βαρέλι.
Πού οφείλεται, επομένως, η μεγάλη αύξηση της τιμής του ντίζελ; Στις ΗΠΑ και την ευρωζώνη μειώθηκε από τα διυλιστήρια η επεξεργασία αργού πετρελαίου λόγω προγραμματισμένων εργασιών συντήρησης. Από την άλλη πολλά ευρωπαϊκά διυλιστήρια ανήκαν στη ρωσική «Rosneft” και ήταν προγραμματισμένα στην επεξεργασία ρωσικού αργού. Μετά την επιβολή αντιρωσικών κυρώσεων μειώθηκαν οι δυνατότητες διύλισης και διάφορες ευρωπαϊκές χώρες προχώρησαν στην εισαγωγή διυλισμένων πετρελαιοειδών, κυρίως ντίζελ και βενζίνης. Η αύξηση της παγκόσμιας ζήτησης για ντίζελ προέκυψε επίσης από την άνοδο της κινεζικής οικονομίας κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2023. Το ντίζελ χρησιμοποιείται κυρίως στη βιομηχανία και τις μεταφορές. Η αύξηση της τιμής οδηγεί σε μείωση των ρυθμών οικονομικής ανάπτυξης, σε υψηλό πληθωρισμό, σε μείωση της κατανάλωσης και την περιδίνηση στο φαύλο κύκλο.
Ο ρόλος της Ινδίας
Η Ινδία υπόσχεται, ότι θα μειώσει τις εισαγωγές πετρελαίου, επειδή τελευταία οι τιμές του πετρελαίου της Μέσης Ανατολής, ιδιαίτερα του Περσικού Κόλπου αποκτούν μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Μέχρι την Άνοιξη 2022 αγόραζε από τη Ρωσία μικρές ποσότητες πετρελαίου, περίπου το 1% των εισαγωγών του καυσίμου. Στη συνέχεια όμως έφθασε στα επίπεδα του 40%. Από την 1 Απριλίου 2022 μέχρι την 31 Μαρτίου 2023 η Ρωσία έγινε ο κυριότερος εξαγωγός προμηθεύοντας την Ινδία με 50,84 εκατομμύρια τόνους πετρελαίου, αφήνοντας πίσω το Ιράκ, τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Τον Ιούλιο και τον Αύγουστο 2023 παρουσιάστηκε αντίστροφη τάση με μείωση των εισαγωγών ρωσικού πετρελαίου κατά 5,7%, χωρίς όμως να αυξηθούν οι ποσότητες από τη Σαουδική Αραβία που μειώθηκαν κατά 26%. Αυτό οφείλεται σε μικρή επιβράδυνση της ινδικής οικονομίας. Όσο αυξάνεται η τιμή του ρωσικού πετρελαίου, τόσο μειώνεται το ενδιαφέρον του Νέου Δελχί, που αποκόμισε μεγάλα υπερκέρδη από την επεξεργασία του ρωσικού αργού, λόγω της μεγάλης έκπτωσης που έδιναν οι ρώσοι που ήταν περίπου 35 δολάρια/βαρέλι, ενώ τώρα μειώθηκε στα 15 δολάρια/βαρέλι σε σύγκριση με την τιμή του Brent. Η Ινδία ζητάει η Ρωσία να διατηρήσει τις παλιές εκπτώσεις, γιατί διαφορετικά θα αυξήσει τις εισαγόμενες ποσότητες από τη Μέση Ανατολή. Οι αραβικές χώρες δεν ενοχλήθηκαν ιδιαίτερα από τη μείωση των ποσοτήτων προς την Ινδία, γιατί αυτές τις ποσότητες τις αναπροσανατόλισαν προς τις αγορές της Ευρώπης και τω ν ΗΠΑ, καταλαμβάνοντας το κενό της Ρωσίας.
