Μια κρίση που έχει πυροδοτήσει εκρηκτικές αυξήσεις στο κόστος ενέργειας, έχει προκαλέσει ένα μεγάλο κύμα πληθωρισμού και απειλεί με εκτροχιασμό τους προϋπολογισμούς νοικοκυριών, επιχειρήσεων, ακόμα και κρατών.
Η αναταραχή στις διεθνείς αγορές ενέργειας έχει κλιμακωθεί ακόμα περισσότερο από τον καταστροφικό πόλεμο στην Ουκρανία που μαίνεται από τις 24 Φεβρουαρίου όταν ξεκίνησε η απρόκλητη ρωσική εισβολή.
Από την αρχή του πολέμου έχουν σημειωθεί απανωτά ρεκόρ στις τιμές πετρελαίου, φυσικού αερίου και ηλεκτρισμού, καθώς βιώνουμε τις επιπτώσεις της εργαλειοποίησης της ενέργειας στον βωμό αυτής της αιματηρής σύγκρουσης.
Απέναντι σε αυτήν την ιδιαίτερα ανησυχητική κατάσταση, η Κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη εφαρμόζει μια εθνική στρατηγική για την ενέργεια που εδράζεται σε τρεις πυλώνες.
Τη διατήρηση του κόστους ενέργειας σε προσιτά επίπεδα, με μέτρα ενίσχυσης των καταναλωτών και δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας.
Τη διασφάλιση της επάρκειας εφοδιασμού της χώρας.
Την ενίσχυση της εθνικής ενεργειακής ανταγωνιστικότητας, με την επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης και την απεξάρτηση από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων από τη Ρωσία.
Μέτρα στήριξης της κοινωνίας
Η Κυβέρνηση έδειξε άμεσα αντανακλαστικά από την πρώτη στιγμή που άρχισαν να μαζεύονται σύννεφα πάνω από τις διεθνείς αγορές ενέργειας.
Τον Σεπτέμβριο του 2021, ήμασταν η πρώτη χώρα στην Ευρώπη που ίδρυσε έναν εξειδικευμένο φορέα, το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης (ΤΕΜ), για την επιδότηση των λογαριασμών ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Από τον περασμένο Σεπτέμβριο έως και το πρώτο εξάμηνο του 2022 έχουμε διαθέσει πάνω από 4,5 δισ. ευρώ για την ενίσχυση της κοινωνίας από τις μεγάλες ανατιμήσεις στο κόστος ενέργειας. Όπως έχουμε δεσμευθεί η στήριξη θα συνεχιστεί για όσο διάστημα διαρκεί αυτή η διεθνής κρίση που πλήττει την παγκόσμια οικονομία και ειδικά την Ευρώπη.
Από την πρώτη Ιουλίου έχουμε προχωρήσει σε μια σημαντική θεσμική παρέμβαση στη χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας προς όφελος όλων των πολιτών, με την εφαρμογή προσωρινού μηχανισμού ανάκτησης των αυξημένων εσόδων των ηλεκτροπαραγωγών.
Με τον νέο μηχανισμό θα ανακτήσουμε έως το τέλος του έτους περισσότερα από 1,6 δισ. ευρώ, τα οποία θα διοχετεύσουμε στο ΤΕΜ προκειμένου να συνεχιστεί η άμεση και οριζόντια επιδότηση των λογαριασμών ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου. Για την ενίσχυση των καταναλωτών και την αύξηση της διαφάνειας προχωρήσαμε, επίσης, στην αναστολή της ρήτρας αναπροσαρμογής στους λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας.
Το συνολικό ύψος των μέτρων στήριξης έως το τέλος του 2022 θα υπερβεί τα 6,5 δισ. ευρώ. Πρόκειται για τις σημαντικότερες παρεμβάσεις στην Ε.Ε. λαμβάνοντας υπόψη τα δημοσιονομικά περιθώρια και τα οικονομικά μεγέθη της χώρας μας σε σχέση με τα υπόλοιπα κράτη – μέλη.
Δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας
Περίοπτη θέση στην εθνική στρατηγική καταλαμβάνουν οι δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας. Είναι αυτονόητο ότι η πιο φθηνή και καθαρή ενέργεια είναι αυτή που δεν καταναλώνουμε.
Πρόσφατα παρουσιάσαμε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο εξοικονόμησης ενέργειας στη δημόσια διοίκηση, με στόχο τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας κατά 10% άμεσα και κατά τουλάχιστον 30% έως το 2030.
Θέλουμε το Δημόσιο να αποτελέσει θετικό παράδειγμα ορθολογικής διαχείρισης και εξοικονόμησης για τη μείωση του κόστους ενέργειας το οποίο επωμίζονται άλλωστε οι Έλληνες φορολογούμενοι.
Παράλληλα, έχουμε ξεκινήσει την υλοποίηση του μεγαλύτερου κύματος ενεργειακής αναβάθμισης του κτιριακού αποθέματος της χώρας. Την επόμενη τετραετία θα κινητοποιήσουμε περισσότερα από 4 δισ. ευρώ για τον σκοπό αυτόν.
Στο «Εξοικονομώ 2021» σημειώθηκε ρεκόρ με περισσότερες από 87.000 αιτήσεις, ενώ τον Ιούλιο θα τεθεί σε λειτουργία και το πρόγραμμα «ΗΛΕΚΤΡΑ» για τα κτίρια της δημόσιας διοίκησης.
Με προϋπολογισμό 640 εκατ. ευρώ, το «ΗΛΕΚΤΡΑ» θα αποτελέσει τη μεγαλύτερη δράση εξοικονόμησης ενέργειας στο Δημόσιο, με στόχο τη μείωση της κατανάλωσης κατά 30% σε 2,5 εκατ. τμ κτιρίων που θα αναβαθμιστούν.
Το φθινόπωρο θα ξεκινήσει και πρόγραμμα εξοικονόμησης για επιχειρήσεις, με χρηματοδότηση 450 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και συνολική κινητοποίηση κεφαλαίων συνολικού ύψους 1 δισ. ευρώ.
Πριν από λίγες ημέρες ξεκίνησε το «Ανακυκλώνω – Αλλάζω Συσκευή», το μεγαλύτερο πρόγραμμα ανακύκλωσης και αντικατάστασης ηλεκτρικών συσκευών. Επιδοτούμε με έως και 50% το κόστος για την αντικατάσταση μέχρι και τριών συσκευών, κλιματιστικών, ψυγείων και καταψυκτών, με νέες καλύτερης ενεργειακής κατηγορίας.
Δίνουμε την ευκαιρία σε εκατοντάδες χιλιάδες νοικοκυριά να μειώσουν την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας έως και 40% και να εξοικονομήσουν ετησίως ακόμα και πάνω από 300 ευρώ.
Η συνολική εξοικονόμηση ηλεκτροπαραγωγής που θα πετύχει η χώρα μας, με την εφαρμογή του προγράμματος, εκτιμάται ότι θα φτάσει τις 209.000 MWh τον χρόνο. Ισοδυναμεί με την ετήσια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας μιας πόλης με πληθυσμό 100.000 κατοίκων.
Το όφελος της ελληνικής οικονομίας από τη μείωση των εισαγωγών φυσικού αερίου και πετρελαίου, λόγω της εγκατάστασης των νέων και πιο αποδοτικών συσκευών, υπολογίζεται στα έως και 40 εκατ. ευρώ το χρόνο με σημερινές τιμές. Εξίσου σημαντική θα είναι η μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 126.000 τόνους ανά έτος.
Διασφάλιση επάρκειας εφοδιασμού
Η Κυβέρνηση προχώρησε στην εκπόνηση ολοκληρωμένου σχεδίου για την επάρκεια εφοδιασμού και την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας αμέσως μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Μόλις λίγες ημέρες μετά την έναρξη του πολέμου αποφασίσαμε να αναβαθμίσουμε την αποθηκευτική δυνατότητα του σταθμού αεριοποίησης LNG του ΔΕΣΦΑ στη Ρεβυθούσα, με την προσθήκη μιας νέας πλωτής δεξαμενής.
Σε συνδυασμό με τους νέους σταθμούς στην Κόρινθο και την Αλεξανδρούπολη, ο οποίος ήδη κατασκευάζεται, καθιερώνουμε τη χώρα ως βασική πύλη εισόδου φυσικού αερίου για ολόκληρη τη Νοτιοανατολική Ευρώπη και τριπλασιάζουμε την αποθηκευτική της ικανότητα σε LNG.
Διασφαλίζουμε την ενεργειακή μας επάρκεια μέσα από τη διαφοροποίηση πηγών και εναλλακτικών πόρων. Από τις αρχές του έτους έως τώρα η χώρα μας κάλυψε το 43% της ζήτησης σε φυσικό αέριο μέσω LNG από τη Ρεβυθούσα, ενώ για πρώτη φορά ιστορικά το μερίδιο του ρωσικού φυσικού αερίου υποχώρησε σε 36%. Οι ποσότητες φυσικού αερίου από τη Ρωσία θα μειωθούν ακόμα περισσότερο και με την αύξηση της δυναμικότητας του αγωγού TAP, οποίος μέχρι στιγμής το 2022 καλύπτει σχεδόν το 20% της εγχώριας κατανάλωσης.
Παράλληλα, προχωράμε στην υλοποίηση κρίσιμων υποδομών που θα ενισχύσουν ακόμα περισσότερο την ενεργειακή ανταγωνιστικότητα της χώρας μας. Αυτόν τον μήνα θα ξεκινήσει η εμπορική λειτουργία του διασυνδετήριου αγωγού φυσικού αερίου Ελλάδας – Βουλγαρίας IGB, ενώ επιταχύνουμε και τη διασύνδεσή μας με τη Βόρεια Μακεδονία.
Για τον ίδιο λόγο εμβαθύνουμε τη στρατηγική μας συνεργασία με την Αίγυπτο, το Ισραήλ και την Κύπρο, προκειμένου να αναβαθμίσουμε τον γεωπολιτικό μας ρόλο και να συμβάλλουμε στη διαφοροποίηση πηγών προμήθειας και οδεύσεων ενέργειας με την αξιοποίηση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου.
Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και η πρωτοβουλία της Κυβέρνησης για την επανεκκίνηση των ερευνών για τον εντοπισμό και την αξιοποίηση υδρογονανθράκων. Οφείλουμε στους Έλληνες πολίτες και τις επόμενες γενιές να διαπιστώσουμε τι κρύβει το υπέδαφος της πατρίδας μας και εάν υπάρχουν κοιτάσματα που μπορούν να αξιοποιηθούν προς όφελος της κοινωνίας.
Επιτάχυνση πράσινης μετάβασης
Η κρισιμότερη παράμετρος στο τρίπτυχο που αποτελεί την εθνική ενεργειακή στρατηγική, είναι η επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης η οποία είναι η μόνη λύση για την ενεργειακή αυτονομία της χώρας μας και τη μείωση του κόστους σε σταθερή βάση για νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Πρέπει να εκμεταλλευτούμε το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που διαθέτουμε συγκριτικά με τις χώρες της Βόρειας Ευρώπης και να αξιοποιήσουμε το πλούσιο ηλιακό και αιολικό δυναμικό της χώρας.
Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από τον ήλιο και τον άνεμο, δύο φυσικούς πόρους που η πατρίδα μας διαθέτει σε αφθονία, κοστίζει έως και πέντε φορές λιγότερο από εκείνη που παράγεται από ορυκτά καύσιμα. Είναι ενδεικτικό ότι για κάθε 1.000 MW νέων έργων ΑΠΕ που συνδέουμε, εξοικονομούμε έως και 250 εκατ. ευρώ από εισαγωγές φυσικού αερίου με τις υφιστάμενες τιμές.
Το 2022 θα αποτελέσει χρονιά ρεκόρ, καθώς θα συνδεθούν στο ηλεκτρικό δίκτυο νέα έργα ισχύος άνω των 1.740 MW, συνεχίζοντας τις θετικές επιδόσεις των τελευταίων τριών ετών. Την προηγούμενη χρονιά συνδέθηκαν έργα 1.115 MW και το 2020 955 MW. Το 2018 η κατάσταση ήταν εκ διαμέτρου αντίθεση, δεδομένου ότι συνδέθηκαν μόλις 250 MW νέων έργων.
Έως το τέλος του 2022 η συμμετοχή των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα θα υπερβεί το 50% από 43% το 2021. Τα στοιχεία αυτά μας κάνουν αισιόδοξους ότι θα πετύχουμε νωρίτερα από το 2030 τον στρατηγικό μας στόχο να καλύπτουμε πάνω από το 70% της εγχώριας ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ.
Το επόμενο διάστημα η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας θα προχωρήσει στη διενέργεια του μεγαλύτερου διαγωνισμού για νέα έργα ΑΠΕ με συνολική δημοπρατούμενη ισχύ 1 GW.
Πριν από λίγες ημέρες ψηφίσαμε το νέο νομοθετικό πλαίσιο για την επιτάχυνση της αδειοδότησης νέων έργων ΑΠΕ, την αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου για έργα αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας και την ανάπτυξη πλωτών φωτοβολταϊκών μονάδων.
Δημιουργούμε τις κατάλληλες προϋποθέσεις προκειμένου να καθιερώσουμε τη χώρα μας ως κόμβο πράσινης ενέργειας για ολόκληρη τη Νοτιοανατολική Ευρώπη και βάζουμε τις βάσεις για να γίνει η Ελλάδα εξαγωγική χώρα καθαρής ενέργειας.
Ο στρατηγικός μας στόχος είναι η εγκατεστημένη ισχύς από ΑΠΕ να ανέλθει το 2030 σε 25 GW από 9 GW που είναι τώρα και από έργα αποθήκευσης ενέργειας σε τουλάχιστον 3,5 GW έναντι αρχικού στόχου 2 GW.
Η ενεργειακή μετάβαση θα αποτελέσει βασικό πυλώνα ανάπτυξης της οικονομίας, δεδομένου ότι θα χρειαστούν επενδύσεις πάνω από 10 δισ. ευρώ για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων μας.
Τον περασμένο Μάιο ψηφίσαμε τον πρώτο Κλιματικό Νόμο στην ιστορία της χώρας μας. Ένα νομοθέτημα ορόσημο για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και τη μετάβαση της χώρας μας σε καθεστώς κλιματικής ουδετερότητας.
Για πρώτη φορά θεσπίζεται ένας Οδικός Χάρτης με δεσμευτικά μέτρα για την προσαρμογή της κοινωνίας και της οικονομίας στις προκλήσεις της κλιματικής κρίσης.
Ο Κλιματικός Νόμος περιλαμβάνει συγκεκριμένους στόχους και μέτρα σε κρίσιμους τομείς της οικονομίας: στην προώθηση της ηλεκτροκίνησης, για παράδειγμα, δεσμευόμαστε ότι όλα τα νέα ταξί στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη θα πρέπει να είναι μηδενικών εκπομπών από το 2026. Για τη μείωση των εκπομπών CO2 από τα κτίρια απαγορεύουμε από το 2025 την πώληση και εγκατάσταση καυστήρων πετρελαίου. Δεσμεύουμε τις ενεργοβόρες επιχειρήσεις να μειώσουν κατά 30% τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έως το 2030 σε σχέση με το 2019, ενώ μια σειρά επιχειρήσεων θα πρέπει από το 2023 να υποβάλλουν ετήσια έκθεση για το ανθρακικό τους αποτύπωμα.
Η επόμενη εμβληματική νομοθετική πρωτοβουλία αφορά στη δημιουργία κατάλληλου θεσμικού πλαισίου για την ανάπτυξη υπεράκτιων αιολικών σταθμών. Αξιοποιούμε τις νέες τεχνολογίες και το πλούσιο αιολικό δυναμικό των ελληνικών θαλασσών, περιορίζοντας ταυτόχρονα τις αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών. Σε συνδυασμό με την ολοκλήρωση του χωροταξικού για τις ΑΠΕ, δημιουργούμε ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για τον μετασχηματισμό της ηλεκτροπαραγωγής και της οικονομίας γενικότερα σε μια βιώσιμη κατεύθυνση.
Παράλληλα, έχουμε δρομολογήσει δύο φιλόδοξες δράσεις για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών με μπαταρία στις στέγες νοικοκυριών και επιχειρήσεων, τις οποίες θα εντάξουμε στο REPowerEU.
Έως το 2030 θα κινητοποιήσουμε συνολικά για τον δομικό μετασχηματισμό του ενεργειακού κλάδου της χώρας μας περισσότερα από 44 δισ. ευρώ. Θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε με την ίδια αποφασιστικότητα για να πετύχουμε τους φιλόδοξους ενεργειακούς και κλιματικούς μας στόχους και να αλλάξουμε την Ελλάδα προς όφελος όλων των πολιτών.
--------------------------
Ο κ. Κώστας Σκρέκας είναι υπουργός περιβάλλοντος και ενέργειας
(Το άρθρο περιλαμβάνεται στον τόμο Greek Energy 2022 του energypress)
