Σε αυτό συνοψίζεται όπως φαίνεται το ευρωπαϊκό «μπαζούκα» που ανέμεναν οι κυβερνήσεις του Νότου και οι ευρωπαίοι καταναλωτές για τη συγκράτηση των τιμών στην ενέργεια. Συνδυάζεται με τη δημιουργία ενός «μαξιλαριού ασφαλείας», καθώς οι Βρυξέλλες θα απαιτήσουν από τις χώρες να έχουν γεμίσει τις υπόγειες αποθήκες αερίου στο 90% της χωρητικότητας τους, έως την 1 Νοεμβρίου.
Η κοινή παραγγελία μεγάλων ποσοτήτων αερίου, πρόταση που συζητείται ήδη από το 2021, αλλά μέχρι σήμερα σκόνταφτε σε διαφωνίες, δείχνει ασφαλώς μια σημαντική ευρωπαϊκή πρωτοβουλία. Στην πράξη ωστόσο, δεν είναι το ίδιο εύκολο να εφαρμοστεί, όπως η μαζική παραγγελία εμβολίων από φαρμακευτικές τον Ιούνιο του 2020, εν μέσω του σημερινού πρωτοφανούς οικονομικού πολέμου.
Τότε η Κομισιόν είχε κινηθεί πολύ γρήγορα και μέσω συμφωνιών προαγοράς με μεγάλους παραγωγούς εμβολίων, κατάφερε να προμηθευτεί σημαντικές ποσότητες σε προσιτές τιμές. Το φυσικό αέριο ωστόσο είναι commodity, διαπραγματεύεται σε αγορές, ενώ οι σημερινές πολεμικές συνθήκες είναι διαφορετικές από εκείνες του 2020.
Τέσσερα είναι τα ερωτήματα που ζητούν απάντηση:
- Ποιοί παραγωγοί θα προμηθεύσουν την Ευρώπη το φυσικό αέριο και σε τι τιμές; Γιατί οι ΗΠΑ, το Κατάρ, η Αλγερία και άλλοι διεθνείς παίκτες LNG να εκτρέψουν προς την Ευρώπη μέρος από τις ποσότητες που πωλούν στην Ασία, με υψηλά περιθώρια κέρδους;
- Τι στάση θα τηρήσει η Κίνα, ο νούμερο ένα πελάτης των αμερικανικών εταιρειών LNG;
- Πως θα καταστεί εφικτό να έχουν γεμίσει κατά 90% μέχρι την 1η Νοεμβρίου οι ευρωπαϊκές αποθήκες ; Η απόφαση μπορεί να αντιμετωπίζει το ζήτημα της ενεργειακής επάρκειας, λύνει όμως το θέμα με τις υψηλές τιμές ;
- Τι θα συμβεί με τις αρκετές υπόγειες αποθήκες που διαχειρίζεται επί ευρωπαϊκού εδάφους η Gazprom; Θα υποχρεωθεί ο ρωσικός γίγαντας να τις εγκαταλείψει και αν ναι, με βάση ποιό θεσμικό πλαίσιο;
Προς ώρας κανένα από τα παραπάνω ερωτήματα δεν έχει απαντηθεί. Χαρακτηριστική μάλιστα, η επισήμανση τον περασμένο Οκτώβριο του Saad Al-Kaabi, υπουργού Ενέργειας του Κατάρ, νούμερο ένα παραγωγού LNG στον κόσμο, ότι ο όγκος φυσικού αερίου που χρειάζεται η ΕΕ δεν μπορεί να αντικατασταθεί από κανέναν προμηθευτή μονομερώς χωρίς να διαταραχθούν οι παραδόσεις σε άλλες περιοχές.
«Έχουμε εξαντλήσει το μέγιστο δυνατό όριο, καθώς έχουμε δώσει σε όλους τους πελάτες μας τις ποσότητες που τους αναλογούν», δήλωνε τότε ο καταριανός υπουργός.
Ούτε η Ασία μπορεί στην πραγματικότητα να λύσει το ευρωπαϊκό πρόβλημα, καθώς θα έπρεπε να εκτραπεί προς τη Γηραιά Ήπειρο το μισό σχεδόν LNG που καταναλώνουν η Κίνα και άλλες χώρες της περιοχής, γεγονός που θα συνεπαγόταν σοβαρότατες ελλείψεις ενέργειας. Δηλαδή, θα είχαμε εξαγωγή της ενεργειακής κρίσης από την Ευρώπη προς Ανατολάς.
Τι απομένει στην Ευρώπη; Να ξεκινήσει άμεσα ένα αγώνα δρόμου για να «κλειδώσει» συμφωνίες με πολλούς προμηθευτές από τις ΗΠΑ έως τη Μέση Ανατολή και την Ασία, χωρίς και πάλι να έχει απαντηθεί το ερώτημα σε ποιές τιμές. Το εγχείρημα θα στεφθεί από επιτυχία μόνο αν το ευρωπαϊκό μπλοκ, με την ισχυρή διαπραγματευτική του δύναμη εξασφαλίσει φυσικό αέριο για τον χειμώνα του 2022-2023 σε χαμηλότερες από τις σημερινές τιμές.
Οι ποσότητες όμως για τις οποίες μιλάμε είναι θηριώδεις. Κρίνοντας από τα όσα είχε ανακοινώσει η Κομισιόν στις 8 Μαρτίου, κατά τη παρουσίαση του REPowerEU, εντός του 2022 θα μπορούσε να αντικατασταθεί σχεδόν το 80% των ρωσικών εισαγωγών αερίου. Δεδομένου ότι πέρυσι η ΕΕ εισήγαγε από τη Ρωσία συνολικά 155 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm), τα δύο τρίτα μεταφράζονται σε 124 bcm! Προφανώς πρέπει να αυξηθούν κατακόρυφα οι εισαγωγές από τους άλλους κύριους προμηθευτές της Ευρώπης, δηλαδή από τη Νορβηγία (23%, το μερίδιο εισαγωγών της το 2021 στην ΕΕ), η Αλγερία (12%), οι Ηνωμένες Πολιτείες (6%) και το Κατάρ (5%).
Τι θα γίνει με τις αποθήκες που εκμεταλλεύεται η Gazprom
Τα ερωτήματα δεν σταματούν εδώ. Ακριβώς για να σχηματιστεί ένα «μαξιλάρι ασφαλείας» ενόψει του χειμώνα και να μην τεθεί ξανά θέμα ενεργειακής επάρκειας, η Κομισιόν εισηγείται οι χώρες- μέλη μέλη να έχουν γεμίσει τις υπόγειες αποθήκες φυσικού αερίου στο 90% της χωρητικότητάς τους έως την 1η Νοεμβρίου. Τούτο όμως συνεπάγεται ότι η πλήρωση των αποθηκών θα γίνει στις παρούσες υψηλές τιμές. Επομένως, ναι μεν εξαλείφεται τυχόν ζήτημα επάρκειας, ωστόσο η ενεργειακή ακρίβεια, με τη βούλα πλέον της Κομισιόν, θα βρεθεί μπροστά μας και τον επόμενο χειμώνα.
Επίσης, σύμφωνα με την Επιτροπή, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πρέπει να πιστοποιήσουν τους διαχειριστές των δεξαμενών αποθήκευσης, κίνηση που έχει προφανώς στόχο τη Gazprom, η οποία διαχειρίζεται πλειάδα υπογείων αποθηκών εντός κοινοτικού εδάφους, όπως σε Γερμανία, Αυστρία και Ολλανδία.
Τι θα συμβεί με αυτές ; Η ρωσική εταιρεία θα αναγκαστεί να αποχωρήσει και αν ναι με ποιό τρόπο; Το ερώτημα έχει ειδικό βάρος όταν βρίσκεται σε εξέλιξη έρευνα της Κομισιόν για το ρόλο της Gazprom πριν το πόλεμο, λόγω ενδείξεων ότι κράτησε σκόπιμα τα αποθέματά στις ευρωπαϊκές αποθήκες σε χαμηλά επίπεδα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού που προηγήθηκε της εισβολής στην Ουκρανία. Το Φεβρουάριο η Επιτροπή είχε ανακοινώσει πως οι Ρώσοι επιδεικνύουν ασυνήθιστη επιχειρηματική συμπεριφορά, καθώς οι αποθήκες αερίου που λειτουργούν, εμφανίζουν ποσοστό πληρότητας 16% όταν οι αποθήκες που διαχειρίζονται άλλες εταιρείες βρίσκονται στο 44%. Είχε προηγηθεί καταγγελία της ουκρανικής Naftogaz ότι η Gazprom εκμεταλλεύτηκε τη δεσπόζουσα θέση της και παρέβη το άρθρο 102 της συνθήκης της Ε.Ε.
Σημειωτέον ότι για όσες χώρες δεν διαθέτουν δεξαμενές αποθήκευσης, προτείνεται ως λύση να χρησιμοποιήσουν εγκαταστάσεις σε άλλα κράτη ή να δημιουργήσουν συστήματα επιμερισμού των βαρών για να βοηθήσουν άλλες χώρες να αποθηκεύσουν αέριο. Αυτές θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε διασυνοριακή ικανότητα μεταφοράς, ίση με το 15% της ετήσιας κατανάλωσης φυσικού αερίου της χώρας.
