Μιλά για τη τεκτονική αλλαγή γεωπολιτικού χαρακτήρα, για τον νέο ρόλο της Ελλάδας ως ενεργειακή «γέφυρα» που θα συνδέει Μ. Ανατολή και Β. Αφρική με την Ευρώπη, αλλά και για την ανάγκη ενός νέου παραγωγικού μοντέλου της χώρας. Δηλαδή να ακολουθήσει η Ελλάδα το δικό της «Made In Greece» δρόμο προς τη πράσινη μετάβαση, με κατά προτεραιότητα στήριξη ελληνικών εταιρειών παραγωγής πράσινων προϊόντων και υπηρεσιών, όπως ηλιακοί θερμοσίφωνες, εταιρείες αλουμινίου, καλωδίων και μπαταριών.
(Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη)
Έχει τελειώσει η ενεργειακή κρίση κε Μανιάτη;
Όχι, η ενεργειακή κρίση δεν έχει τελειώσει. Βρισκόμαστε σε ένα ρευστό τοπίο και ζούμε στην εποχή των αλυσιδωτών κρίσεων.
Σήμερα, έχουμε εφησυχάσει από τα υψηλά επίπεδα φυσικού αερίου στις ευρωπαϊκές αποθήκες, το πέρας του χειμώνα που ήταν ήπιος και τις χαμηλές τιμές του καυσίμου, το οποίο έσπασε προ ημερών το ψυχολογικό «φράγμα» των 40 ευρώ. Κανείς δεν είναι ακόμη σε θέση να πει αν η Ευρώπη έμαθε από την κρίση, τι διδάγματα έχει αντλήσει, πως θα αντιδράσει στην επόμενη. Κρίνοντας από την κρίση του 2014, την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, θα έλεγα ότι δεν έχει μάθει και πολλά πράγματα.
Το μεγάλο μάθημα από τα όσα συνέβησαν πέρυσι είναι ότι η Ευρώπη πρέπει να αποκτήσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ενεργειακή αυτάρκεια. Μέχρι πρότινος ήταν εξαρτημένη κατά 40% από το ρωσικό φυσικό αέριο - το ποσοστό αυτό έχει πέσει σήμερα στο 7% και τείνει να μηδενιστεί - ωστόσο έχει αυξηθεί η εξάρτησή της από τους προμηθευτές LNG. Από 15% που ήταν η συμμετοχή του καυσίμου στις ανάγκες της Ευρώπη, σήμερα έχει φτάσει στο 40%.
Μην ξεχνάτε ότι το LNG ήταν και θα παραμείνει πολύ ακριβότερο από το αέριο των αγωγών, λόγω της ίδιας της φύσης της αγοράς. Συνυπολογίστε τώρα τα παρακάτω για τον χειμώνα του 2022 και για τον χειμώνα που έρχεται: Πέρυσι, οι αποθήκες γέμισαν ως ένα ποσοστό με ρωσικό αέριο και εφόσον αυτό φέτος δεν υπάρξει, τότε το κενό θα χρειαστεί να καλυφθεί από την αγορά LNG.
Επίσης πέρυσι, η ζήτηση από τη Κίνα για LNG ήταν χαμηλή. Οι αυστηροί υγειονομικοί περιορισμοί, οι οποίοι εφαρμόζονταν στην Κίνα για την πανδημία μέχρι τις αρχές του έτους, οδήγησαν το 2022 σε σημαντική μείωση της ζήτησης για ενέργεια στη χώρα.
Οι περιορισμοί αυτοί έχουν αρθεί και σύμφωνα με το σενάριο που περιγράφω, ο χειμώνας του 2023, θα βρει την Κίνα να «τρέχει», αν όχι με τους παλιούς ρυθμούς ανάπτυξης, τουλάχιστον με υψηλότερους έναντι των περυσινών. Τυχόν ισχυρή αύξηση της ζήτησης από τη Κίνα θα πυροδοτήσει έντονο ανταγωνισμό στις διεθνείς αγορές και ενδέχεται να οδηγήσει σε επιστροφή των τιμών στα επίπεδα του περασμένου καλοκαιριού, αυξάνοντας τις ανησυχίες για τους ευρωπαίους αγοραστές.
Στο σενάριο που περιγράφετε είχε αναφερθεί πρόσφατα και η Goldman Sachs, εκτιμώντας ότι μια απότομη αύξηση της ζήτησης τους επόμενους μήνες θα μπορούσε να προκαλέσει ακόμη και διπλασιασμό των σημερινών τιμών, και να δούμε αέριο ξανά στα 100 ευρώ. Ποια η γνώμη σας;
Η ιστορία της ενέργειας είναι γεμάτη από τέτοιες κλιμακώσεις και κρίσεις. Μπορεί η επόμενη κρίση να είναι πιο κοντά απ' όσο νομίζουμε. Οι κρίσεις γίνονται πλέον με όλο και μεγαλύτερη συχνότητα και σε όλο πιο κοντινά διαστήματα η μία από την επόμενη. Μην ξεχνάτε ότι η παγκόσμια προσφορά LNG παραμένει περιορισμένη. Το επόμενο κύμα παγκόσμιων έργων προμήθειας LNG, που είναι υπό κατασκευή, δεν αναμένονται πριν το 2025.
Συνοψίζοντας, η Ευρώπη ορθά όπως ήδη κάνει, αποκτά ολοένα και περισσότερες πηγές τροφοδοσίας με υγροποιημένο φυσικό αέριο. Δεύτερο, πρέπει να εντείνει την προσπάθεια αύξησης της τροφοδοσίας με αέριο αγωγών, μέσα από μακροπρόθεσμα συμβόλαια, αφενός από τη Νορβηγία, αφετέρου από την Αν. Μεσόγειο, με έμφαση σε αυτά από Ισραήλ, Κύπρο, Αίγυπτο και Ελλάδα, τα οποία παραμένουν ανεκμετάλλευτα.
Έχουμε ξεπεράσει τις επιφυλάξεις διαφόρων «σοφών» οι οποίοι δούλευαν κόντρα στην λογική και ξέρουμε πια ότι το Ισραήλ, η Κύπρος, η Ελλάδα και η Αίγυπτος, έχουν διαμορφώσει όλες τις προϋποθέσεις να είναι σε τέσσερα-πέντε χρόνια τροφοδότες της ΕΕ με φυσικό αέριο.
Με ποιο τρόπο όμως θα γίνει αυτό; Βλέπετε να παίρνει ξανά «ζωή» ο αγωγός East Med;
Τρεις κυβερνήσεις, του Ισράηλ, της Ελλάδας και της Κύπρου, έχουν υπογράψει διακρατικές συμφωνίες και ο τέταρτος κρίκος που λείπει, αυτός της Ιταλίας δείχνει ότι έχει τη σχετική πολιτική βούληση. Πριν από μια εβδομάδα κλήθηκε να ενημερώσει την ιταλική Βουλή ο διευθύνων σύμβουλος της Edison, η οποία μαζί με την ΔΕΠΑ, αποτελούν το σχήμα πίσω από τον East Med.
Εκεί παρουσιάστηκε διάγραμμα με τα διαθέσιμα κοιτάσματα φυσικού αερίου, έτσι όπως εκτιμάται ότι θα έχουν διαμορφωθεί μέχρι το 2025. Σε δύο χρόνια από σήμερα θα υπάρχει η δυνατότητα να τροφοδοτηθεί ο αγωγός East Med με πάνω από 20 δισ. κυβικά μέτρα αερίου από το Ισραήλ, την Αίγυπτο και την Κύπρο.
Επίσης, το 2027 θα μπορούσε να ξεκινήσει η παραγωγή φυσικού αερίου και στην Ελλάδα, αφού εδώ και πολλά χρόνια είμαι βέβαιος ότι τα ευρήματα από τις έρευνες θα είναι ικανοποιητικά. Η γεωπολιτική αναβάθμιση του Νότου και ειδικά της Ελλάδας είναι προφανής σε μια τέτοια περίπτωση.
Πολλή συζήτηση γίνεται ως προς τον ρόλο του Νότου για την ενεργειακή ασφάλεια του Βορρά. Οι πληροφορίες θέλουν τον Πρωθυπουργό να παρουσιάζει αύριο στις Βρυξέλλες το σχέδιο μιας νέας «ηλεκτρικής λεωφόρου» μεταξύ Βορρά και Νότου που θα μπορεί να μεταφέρει στη Β.Ευρώπη την «πράσινη» ενέργεια της Μ. Ανατολής και της Β. Αφρικής. Πιστεύετε πράγματι ότι μπορεί η Ελλάδα να παίξει εδώ κομβικό ρόλο;
Ζούμε μια τεκτονική αλλαγή γεωπολιτικού χαρακτήρα. Η κρίση επανέφερε στο θρόνο της ιστορίας των κοινωνιών, το βασιλικό ζεύγος, «Κράτος – Γεωγραφία». Η ροή της ενέργειας από Ανατολάς προς Δυσμάς και από Βορρά προς Νότο αλλάζει. Έχουμε φτάσει στο σημείο που ο Βορράς «κοιτάζει» προς Νότο για την τροφοδοσία του, τόσο σε φυσικό αέριο, όσο και για την πράσινη ενέργεια.
Οι «λεωφόροι» της πράσινης ενέργειας που μπορούν να πάρουν τη θέση των αγωγών που διασχίζουν την Ευρώπη από Ανατολάς προς Δυσμάς, είναι τα δρομολογούμενα καλώδια από Αίγυπτο και Ισραήλ προς Ελλάδα, όσο και από Λιβύη προς Ιταλία. Ο Νότος βρίσκεται απέναντι σε μια μεγάλη πρόκληση.
Χρειάζεται μια συμμαχία Ιταλίας- Ελλάδας και Κύπρου με κοινό στόχο να φτάσουν γρήγορα προς τον Βορρά οι νέες πηγές πράσινης ενέργειας που βρίσκονται πέραν της Μεσογείου, στην Β.Αφρική και στην Μ. Ανατολή.
Αυτή η πράσινη στροφή της Ευρώπης, και της Ελλάδας, βλέπετε να συνοδεύεται από ένα νέο παραγωγικό μοντέλο, δηλαδή από προγράμματα ενίσχυσης της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, του made in Europe; Το ρωτώ γιατί η «πράσινη» ευρωπαϊκή μετάβαση πραγματοποιείται στη συντριπτική της πλειοψηφία με κινεζικά φωτοβολταϊκά...
Η Ευρώπη πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι το μέλλον της είναι η στήριξη της βιομηχανίας της, της έρευνας και της καινοτομίας στα ζητήματα της πράσινης μετάβασης. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, καθ' οδόν προς την πλήρη απανθρακοποίηση του 2050, από ένα σύνολο 55 τεχνολογιών, μόνο οι δύο, βρίσκονται σε στάδιο εμπορικής ωρίμανσης. Πενήντα τρεις τεχνολογίες, την παραγωγή των οποίων η Ευρώπη πρέπει να στηρίξει.
Εδώ, στο πλαίσιο αυτών των προκλήσεων, η Ελλάδα πρέπει να ακολουθήσει το δικό της Made in Greece δρόμο προς την πράσινη μετάβαση, με κατά προτεραιότητα στήριξη ελληνικών εταιριών παραγωγής πράσινων προϊόντων και υπηρεσιών, όπως ηλιακοί θερμοσίφωνες, εταιρείες αλουμινίου και θερμομονωτικών υλικών, κατασκευής σωλήνων αερίου και υδρογόνου, ηλεκτρικών καλωδίων, μπαταριών, κ.α. Με άλλα λόγια, «Πράσινη Μετάβαση Made in Greece».
Σας ανησυχεί η μετανάστευση επενδύσεων από την Ευρώπη στις ΗΠΑ, προκειμένου να εκμεταλλευτούν τα πλουσιοπάροχα κίνητρα ύψους 400 δισ δολαρίων που δίνει η κυβέρνηση Μπάιντεν, για την προσέλκυση επιχειρήσεων;
Ο κίνδυνος είναι πολύ μεγάλος. Είναι αδιανόητο επενδύσεις δισεκατομμυρίων να ετοιμάζονται να φύγουν για τις ΗΠΑ για να επωφεληθούν από τις πλουσιοπάροχες επιδοτήσεις της διακυβέρνησης Μπάιντεν, και στον αντίποδα οι Βρυξέλλες, απέναντι στο αμερικανικό «μπαζούκας» να προσφέρουν μόνο μείωση γραφειοκρατίας, βελτίωση αδειοδοτικών διαδικασιών, ευκολότερη πρόσβαση σε κρατική χρηματοδότηση.
Η άποψη μου είναι ότι θα πρέπει να υπάρξει μια «Δυτική Πράσινη Ενεργειακή Συμμαχία». Αν η Δύση δεν ενώσει τις δυνάμεις της, η Ανατολή θα πάρει νομοτελειακά την πρωτοκαθεδρία τα επόμενα χρόνια. Οι νέες προκλήσεις απαιτούν ριζοσπαστικές πολιτικές. Πιστεύω ότι οι ΗΠΑ, η Ευρώπη, η Ιαπωνία και άλλες δυτικές δυνάμεις, πρέπει να ενώσουν τις ερευνητικές και επενδυτικές τους δυνάμεις, προκειμένου οι φιλελεύθερες δημοκρατίες να διαμορφώσουν τεχνολογίες, οι οποίες να βασίζονται σε διαθέσιμες για τις ίδιες πρώτες ύλες. Ας αξιοποιηθεί το παράδειγμα της αεροναυπηγικής, όπου η Ευρώπη κατάφερε να συνεννοηθεί μεταξύ της και να κατασκευάσει τα Airbus. Σε αυτήν συμμετέχουν η Βρετανία, Ιταλία, η Γαλλία, η Ισπανία. Γιατί να μην γίνει κάτι ανάλογο με τις «πράσινες» τεχνολογίες;
