Ταυτόχρονα, το νέο μείγμα μέτρων που θα συζητηθεί στο αυριανό Έκτακτο Συμβούλιο Υπουργών, κάνει λόγο για την ανάγκη μιας νέας μακροχρόνιας συμφωνίας της Ευρώπης με τους βασικούς της προμηθευτές σε LNG, εισηγείται πλαφόν στο φυσικό αέριο που καταναλώνεται για ηλεκτροπαραγωγή, επαναφέρει το ανώτατο όριο τιμής για το ρωσικό αέριο, ενώ προτείνει διακοπή συναλλαγών στις ενεργειακές αγορές όταν παρατηρούνται πολύ απότομες διακυμάνσεις. Θέση παίρνει και για το θέμα των margin calls, αναφέροντας ότι οι εταιρείες θα πρέπει να μπορούν να χρησιμοποιούν ως εγγυήσεις και άλλα assets, εκτός από τα μετρητά.
Στον απόηχο της επιστολής των 15 προς την Επίτροπο Σιμσον και ενόψει του αυριανού Συμβουλίου Υπουργών, το κοινοτικό έγγραφο εξηγεί αναλυτικά γιατί το πλαφόν που εξετάζει να βάλει η ΕΕ πρέπει να συνδεθεί με τη δημιουργία ενός συμπληρωματικού benchmark αναφοράς για το φυσικό αέριο. Ενός δείκτη αναφοράς, ο οποίος θα μπορεί να αντανακλά με πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια και αντιπροσωπευτικότητα από τον ολλανδικό TTF το παγκόσμιο μείγμα φυσικού αερίου, και την αυξανόμενη συμμετοχή του LNG διεθνώς.
Ιστορικά το ρόλο αυτό τον έπαιζε ο TTF, του οποίου όμως η σημασία βαίνει μειούμενη, όπως σημειώνει το έγγραφο. Τονίζει μάλιστα πως το γεγονός ότι οι τιμές LNG σε χώρες με τερμιναλς και λιμενικές εγκαταστάσεις υποδοχής φορτίων είναι χαμηλότερες όταν συγκρίνονται με εκείνες του TTF, αντανακλά τις δομικές αδυναμίες του ευρωπαϊκού δικτύου αγωγών στην ΒΔ Ευρώπη.
Χρειάζεται επομένως, σύμφωνα με το έγγραφο, να δημιουργηθεί ένα νέο benchmark για τις τιμές του LNG - συζητείται η σύνδεσή του με το αμερικανικό Henry hub, καθώς και με τον δείκτη Ιαπωνίας, Κορέας - βασισμένο σε αντικειμενικά επαληθεύσιμες εκτιμήσεις τιμών για τις παραδόσεις φορτίων και το οποίο και θα χρησιμοποιείται εθελοντικά από τους παίκτες στης αγοράς.
Κατά την Κομισιόν, ο συμπληρωματικός αυτός δείκτης θα περιορίσει τις αρνητικές επιπτώσεις στις τιμές εξαιτίας της έλλειψης υποδομών και αναμένεται να τις φέρει πιο κοντά στα πραγματικά παγκόσμια σημερινά επίπεδα. Ηδη, η Κομισιόν εργάζεται προς αυτή την κατεύθυνση από κοινού με τον ACER, τον ευρωπαίο ρυθμιστή, ο οποίος λειτουργεί ως ένα data hub. Όσο για το πότε μπορεί να είναι έτοιμος ο νέος δείκτης, αυτό θα συμβεί μέσα στην χειμερινή περίοδο και όσο θα προχωρά η πλήρωση των ευρωπαϊκών αποθηκών.
Ο γρίφος της τιμής
Στο έγγραφο επισημαίνεται ότι κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2022, η ΕΕ εισήγαγε 231 bcm, εκ των οποίων τα 154 bcm ήταν αέριο αγωγών (67% του συνόλου) και τα 77 bcm LNG (το υπόλοιπο 33%). Η ΕΕ κατάφερε να προσελκύσει όλες αυτές τις αυξημένες ποσότητες υγροποιημένου αερίου, ακριβώς λόγω των πολύ υψηλών τιμών που δίνει, και οι οποίες λόγω ακριβώς των μεταφορικών, είναι υψηλότερες από εκείνες των αγωγών. Τώρα, πρέπει να βρει τρόπους να επιβάλει πλαφόν στις τιμές του LNG, χωρίς να διακινδυνεύσει ότι οι βασικοί της προμηθευτές, δηλαδή αμερικανοί, καταριανοί, νορβηγοί, θα προτιμήσουν άλλες αγορές που θα πληρώνονται καλύτερα. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι στο πλαίσιο αντικατάστασης των ρωσικών ποσοτήτων, η Ευρώπη θα χρειαστεί να συνεχίσει να προσελκύει το 2023 κοντά στα 130-140 bcm LNG.
New Deal της Ευρώπης με τους παραγωγούς LNG
Ποιος εγγυάται ότι θα βρεθούν αυτές οι ποσότητες εφόσον επιβάλει πλαφόν στις τιμές του αερίου; Κατά την Κομισιόν, η απάντηση βρίσκεται στο γεγονός ότι η Ευρώπη θα συνεχίσει να είναι η μεγαλύτερη αγορά LNG στον πλανήτη, αφού σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (ΔΟΕ) θα απορροφά μέχρι το 2025 το 60% της παγκόσμιας παραγωγής. Στο πλαίσιο αυτό, οι Βρυξέλλες μιλούν για ένα New Deal με τους εμπορικούς παρτνερ της ΕΕ στο LNG (ΗΠΑ, Κατάρ, Νορνηγία κ.ά). Δηλαδή μια νέα συμφωνία ναι μεν με χαμηλότερες τιμές, η οποία ωστόσο θα είναι μακροχρόνια και θα γίνει σε νέες βάσεις.
Οι δυσκολίες
Σε κάθε περίπτωση, η ίδια η Κομισιόν παραδέχεται ότι η επιβολή πλαφόν στις τιμές όλου του εισαγόμενου φυσικού αερίου, δηλαδή LNG και αγωγών, μόνο εύκολη δεν είναι. Αφενός γιατί ουδείς εγγυάται πως οι πωλητές δεν θα αναζητήσουν αλλού αγοραστές, οι οποίοι θα τους προσφέρουν υψηλότερη τιμή από το πλαφόν. Ακριβώς για αυτό τον λόγο, η τιμή στην οποία θα επιβληθεί πανευρωπαϊκά το πλαφόν δεν πρέπει να είναι πολύ χαμηλότερη από την τρέχουσα, όπως αυτή διαμορφώνεται στις διεθνείς αγορές (205 ευρω/ MWh χθες ο TTF). Αφετέρου γιατί θα σπρώξει τις τιμές προς τα πάνω, δηλαδή εκεί που θα οριστεί το πλαφόν, και για όλες τις συναλλαγές που γίνονται εντός της ΕΕ. Ανεβαίνει έτσι το κόστος των διασυνοριακών συναλλαγών μεταξύ των ίδιων των κρατών-μελών. Αν δεν υπάρξει κάποια παρέμβαση, η Κομισιόν εκτιμά ότι αμέσως μόλις επιβληθεί πλαφόν, οι τιμές στις οποίες γίνονται συναλλαγές στην εσωτερική αγορά θα πιάσουν τα ανώτατα όρια. Αυτό όμως σημαίνει ότι οι όποιες δυνατότητες υπάρχουν σήμερα για συναλλαγές από χώρα σε χώρα σε χαμηλότερες τιμές, αυτομάτως θα εξαφανιστούν. Αυτός είναι και ο λόγος που εξετάζεται το πλαφόν να επιβληθεί μόνο στις εισαγωγές αερίου και όχι στις διασυνοριακές συναλλαγές από το ένα κράτος μέλος σε άλλο. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος χρηματοδότησης της διαφοράς ανάμεσα στην τιμή του πλαφόν και εκείνης στην οποία διαμορφώνεται η τιμή του αερίου στις διεθνείς αγορές.
Πλαφόν και στο ρωσικό αέριο
Πόσο μεγάλη είναι η πιθανότητα να διακόψει η Ρωσία εντελώς τις ροές; Όχι πολύ μεγάλη, αφού τεχνικά είναι πολύ μικρή η δυνατότητα των Ρώσων να μετατρέψουν σε LNG τις ποσότητες αερίου που στέλνουν στην Ευρώπη. Αν αυτό συμβεί, τότε η Ευρώπη θα αναγκαστεί να περάσει το χειμώνα κάνοντας εξοικονόμηση και βασιζόμενες στις γεμάτες αποθήκες της.
Σε κάθε περίπτωση, το έγγραφο επαναφέρει την πρόταση για ευρωπαϊκό πλαφόν και στις τιμές του ρωσικού αερίου, παρ’ ότι πολλές χώρες, ανάμεσα στις οποίες και η Ελλάδα, έχουν διαφωνήσει. Αν και το πλαφόν στο ρωσικό αέριο θα πρέπει να μπει σε μια τιμή κατώτερη από αυτήν στην οποία γίνονται διασυνοριακές εντός ΕΕ πωλήσεις, εντούτοις θα πρέπει να αντανακλά την τιμή break even Gazprom, συν ένα μικρό κέρδος, με βάση τα ιστορικά στοιχεία.
Ανώτατη τιμή για το αέριο της ηλεκτροπαραγωγής
Αν και η Κομισιόν δεν φαίνεται να συζητά αποσύνδεση της τιμής του ρεύματος από το φυσικό αέριο - είναι η εργαλειοποίηση από τη Ρωσία των τιμών που τις σπρώχνει ψηλά και όχι η λειτουργία του Target Model, αναφέρει το έγγραφο- εντούτοις αναγνωρίζει την ανάγκη να μειωθούν οι επιπτώσεις πάνω στις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας. «Μια επιλογή θα μπορούσε να είναι η επιβολή πλαφόν στην τιμή του αερίου που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρισμού σε επίπεδο τέτοιο που θα βοηθά στην μείωση των τιμών του ρεύματος χωρίς να οδηγεί σε αύξηση της κατανάλωσης αερίου», αναφέρεται χαρακτηριστικά. H διαφορά του κόστους ανάμεσα στην τιμή του πλαφόν και αυτή της αγοράς θα βαρύνει το ηλεκτρικό σύστημα των κρατών μελών, με βάση την πρόταση που έχει κάνει η αγορά για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας από τις 14 Σεπτεμβρίου.
Αυστηρότερη εποπτεία και διακοπή συναλλαγών
Στο μέτωπο της εποπτείας της αγοράς, αυτή αναμένεται να αυστηροποιηθεί. Συγκεκριμένα, η Κομισιόν προτείνει στοχευμένες ενέργειες, όπως τη διακοπή των συναλλαγών στις ενεργειακές αγορές εφόσον καταγράφονται απότομες διακυμάνσεις τιμών. Επίσης, η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA) θα εξετάσει κατά πόσο οι κανόνες για διακοπή των συναλλαγών πρέπει να εναρμονιστούν ανάμεσα στα κράτη -μέλη.
Διευκόλυνση ρευστότητας – Τα margin calls
Στο πρόβλημα της ρευστότητας των ενεργειακών εταιριών, οι οποίες καλούνται καθημερινά να εξασφαλίζουν εκατομμύρια ευρώ, ΕΕ, ESMA, ΕΒΑ, Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή και SSM, ετοιμάζουν τροπολογίες για τα margin calls. Στόχος είναι να μπορούν οι εταιρείες ηλεκτρισμού να χρησιμοποιούν ως εγγυήσεις και άλλα assets, εκτός από τα μετρητά. Οι εταιρίες που πωλούν ρεύμα πρέπει να διατηρούν ένα ελάχιστο «περιθώριο» (margin call), συνήθως με κατάθεση μετρητών σε συγκεκριμένο λογαριασμό των Χρηματιστηρίων ως εγγύηση σε περίπτωση αθέτησης τήρησης των όρων της συμφωνίας τους. Η ΕΕ εξετάζει κατά πόσο ως εγγύηση θα μπορούν να μπαίνουν και άλλα περιουσιακά στοιχεία.
Δύσκολος χειμώνας και αυτός του 2023-2024
Το πλαφόν αποτελεί τη μια πτυχή της ευρωπαϊκής παρέμβασης, η άλλη αφορά την υποχρεωτική η προαιρετική μείωση της κατανάλωσης από τις χώρες – μέλη και φυσικά τη συνεχή προσπάθεια πλήρωσης των ευρωπαϊκών αποθηκών, μαζί με την επίδειξη αλληλεγγύης μεταξύ των χωρών, η οποία πιθανώς να χρειαστεί να καταστεί υποχρεωτική.
Αποτιμώντας όσα έχουν γίνει μέχρι σήμερα, η Κομισιόν αναφέρει πως τα ποσοστά πλήρωσης των ευρωπαϊκών αποθηκών βρίσκονται στα επίπεδα του 87%, κατά 15% υψηλότερα απ’ ότι την ίδια περίοδο πέρυσι. Ταυτόχρονα τα μέτρα που έχουν λάβει μια σειρά από χώρες, αλλά και η επιλογή μεγάλων βιομηχανικών μονάδων να μειώσουν τη παραγωγή τους προκειμένου να αποφύγουν τα δυσθεώρητα ενεργειακά κόστη που συνεπάγεται η λειτουργία τους, έχουν μειώσει κατά 10% πανευρωπαϊκά τη κατανάλωση αερίου (στοιχεία Ιουλίου). Η Κομισιόν τονίζει ότι η μείωση αυτή πρέπει να συνεχιστεί και για την επόμενη σεζόν αποθήκευσης, Απρίλιος – Οκτώβριος 2023, προκειμένου να επιτευχθεί και πάλι ο στόχος πλήρωσης των αποθηκών στο 90%.
Παρά τη μείωση των ρωσικών ροών η ΕΕ έχει καταφέρει να αυξήσει κατά 56% τις εισαγωγές LNG (επιπλέον 28 bcm) και μέσω της ακόμη μεγαλύτερης προμήθειας μέσω αγωγών από τρίτες πηγές κατά 20% (επιπλέον 17 bcm). Στην πράξη, η ΕΕ κατάφερε να αντικαταστήσει περίπου 43 bcm ρωσικού αερίου στο διάστημα μεταξύ Ιανουαρίου-Αυγούστου 2022.
Μείωση κατανάλωσης- Στροφή σε ΑΠΕ, υδρογόνο
Σήμερα μετά και τις τελευταίες εξελίξεις με τη διακοπή ροών στο Nord Stream 1, οι τιμές έχουν σταθεροποιηθεί σε επίπεδα λίγο κάτω από 200 ευρώ/ MWh. Το πρόβλημα είναι ότι οι τιμές αναμένεται να διατηρηθούν σε αυτά τα επίπεδα για όλο το 2022, αλλά και για το χειμώνα 2023-2024, καθώς για όσα συμβόλαια με προκαθορισμένες τιμές, τα οποία είχαν υπογραφεί πριν τη κρίση, σταδιακά λήγουν, οι προμηθευτές προσφέρουν ακόμη υψηλότερες τιμές για να τα ανανεώσουν.
Η μείωση της κατανάλωσης αποτελεί μονόδρομο, ωστόσο συγκεκριμένοι τομείς, όπως η βιομηχανία, η οποία θα επηρεαστεί μόνιμα, και όχι προσωρινά, από την κρίση, καλείται να στραφεί ακόμη πιο δυναμικά στις ΑΠΕ και στο πράσινο υδρογόνο.
