Στην προσπάθειά της αυτή η Ρωσία εκμεταλλεύεται διάφορες «κερκόπορτες» με τη βοήθεια φιλικών χωρών, που έχουν κρατήσει ίσες αποστάσεις μεταξύ Κρεμλίνου και Δύσης.
Εκτός από τον σκιώδη στόλο που μεταφέρει πετρέλαιο σε κάθε γωνιά του πλανήτη, ο ρωσικός μαύρος χρυσός αναμειγνύεται και «ξαναβαπτίζεται» σε διάφορα διυλιστήρια, και από εκεί έχοντας τα απαραίτητα «διαπιστευτήρια» ταξιδεύει στην Ευρώπη, αλλά και στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Μία από αυτές τις χώρες που φαίνεται ότι παρέχουν το απαραίτητο «διαβατήριο νομιμότητας» στο ρωσικό πετρέλαιο είναι και η Τουρκία.
Δεν είναι τυχαίο ότι σε πρόσφατο δημοσίευμά της η εφημερίδα Hurriyet, επικαλούμενη στοιχεία από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενεργειακής Αγοράς, αναφέρει ότι η Ρωσία το 2023 διατήρησε τη θέση της ως ο κύριος προμηθευτής φυσικού αερίου και πετρελαίου στην Τουρκία. Για παράδειγμα τον περασμένο Οκτώβριο, η Τουρκία εισήγαγε το 49,93% του πετρελαίου της από τη Ρωσία. Ένα χρόνο νωρίτερα, το μερίδιο του ρωσικού πετρελαίου στην τουρκική αγορά ήταν 40,74%.
Στους πορτοκαλεώνες του Dörtyol
Στο θέμα αυτό αναφέρονται σε πρόσφατο δημοσίευμά τους οι Financial Times, τονίζοντας ότι ανάμεσα στους πορτοκαλεώνες της νότιας ακτής της Τουρκίας είναι φωλιασμένος ένας σταθμός καθοριστικός για τις πωλήσεις ενέργειας της Μόσχας. Στον σταθμό αυτό ξαναβαπτίζονται τα ρωσικά καύσιμα και μεταφέρονται σε ευρωπαίους αγοραστές, ακόμα και στον αμερικανικό στρατό.
Ο τερματικός σταθμός Dörtyol, που εδρεύει στην επαρχία Hatay που καταστράφηκε από τον σεισμό του περασμένου έτους, ήταν μια σχετικά αδρανής επιχείρηση, επικεντρωμένη στην εξαγωγή ιρακινού αργού που έφτανε στην εγκατάσταση με φορτηγό.
Αλλά μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, όλα άλλαξαν.
Ενδεικτικά το δημοσίευμα αναφέρει, επικαλούμενο στοιχεία παρακολούθησης των πλοίων από την Kpler, μεταξύ Μαρτίου και Ιουνίου, ο τερματικός σταθμός έλαβε μόλις τρεις αποστολές πετρελαίου δια θαλάσσης, από το Ισραήλ, την Αίγυπτο και την Ελλάδα.
Μετά η εικόνα άλλαξε. Από τον Ιούλιο του ίδιου έτους, καθώς άρχισαν να ισχύουν οι πρώτοι δυτικοί περιορισμοί στο ρωσικό εμπόριο, οι θαλάσσιες παραδόσεις πετρελαίου στο Dörtyol αυξήθηκαν, όπως δείχνουν τα δεδομένα - υπογραμμίζοντας πώς ο πόλεμος του Βλαντιμίρ Πούτιν έχει επανασχεδιάσει τις παγκόσμιες ροές ενέργειας, δημιουργώντας ευκαιρίες για χώρες και εταιρείες που μπορούν ακόμα να συναλλάσσονται με τη Μόσχα.
Δια θαλάσσης
Το μεγαλύτερο μέρος του πετρελαίου που φθάνει στον τερματικό σταθμό δια θαλάσσης είναι διυλισμένο καύσιμο από τη Ρωσία και μεγάλο μέρος αυτού έχει αποσταλεί στην Ευρώπη, κατά παράβαση των κυρώσεων της ΕΕ, αναφέρουν ειδικοί του κλάδου στους FT.
Αμερικανοί γερουσιαστές εξέφρασαν ακόμη και ανησυχίες ότι το «καλυμμένο ρωσικό πετρέλαιο από το Dörtyol, το οποίο μεταποιήθηκε σε καύσιμο σε ένα ελληνικό διυλιστήριο που προμηθεύει, κατέληξε σε αμερικανικά πολεμικά πλοία», τονίζει το δημοσίευμα.
Δαιδαλώδης διαδρομή
«Η δαιδαλώδης διαδρομή του πετρελαίου από τους τερματικούς σταθμούς στη Ρωσία προς τον αμερικανικό στόλο γίνεται σχεδόν σίγουρα σκόπιμα από τη Ρωσία για να αποφύγει τις κυρώσεις», ανέφεραν οι Αμερικανοί γερουσιαστές Μάρκο Ρούμπιο και Μάγκι Χασάν σε επιστολή τους προς τον υπουργό Άμυνας. Οι αμερικανικές στρατιωτικές αγορές αναφέρθηκαν για πρώτη φορά από την Washington Post.
Στην ΕΕ, η εισαγωγή διυλισμένου ρωσικού πετρελαίου έχει απαγορευτεί από τον Φεβρουάριο του περασμένου έτους και αργού πετρελαίου από τον προηγούμενο Δεκέμβριο. Ωστόσο, τα εμπορικά μοτίβα εντός και εκτός Dörtyol δείχνουν πώς τα ραφιναρισμένα προϊόντα μπορούν να εισέλθουν στο μπλοκ ανεξάρτητα.
Η Global Terminal Services AS, ο ιδιοκτήτης του Dörtyol με έδρα την Κωνσταντινούπολη, δήλωσε ότι λειτουργεί ως «ανεξάρτητος τερματικός σταθμός αποθήκευσης» και δεν έχει καμία ανάμειξη στις συναλλαγές. Υπογράμμισε μάλιστα, ότι δεν είχε ούτε την «αρμοδιότητα ούτε την ευθύνη» να παρακολουθεί τον τελικό προορισμό του πετρελαίου που διακινείται μέσω των εγκαταστάσεων της.
Η ολλανδική εταιρεία Niels Troost, που συμφώνησε να αποκτήσει το 40% των μετοχών της GTS από τους Τούρκους ιδιοκτήτες της τον Ιούλιο του 2022, είπε ότι δεν μπορούσε να σχολιάσει τις λειτουργίες του τερματικού σταθμού επειδή ήταν μέτοχος μειοψηφίας. Η ίδια αποχώρησε επίσημα από την επιχείρηση τον Νοέμβριο του 2023, επιστρέφοντας το μερίδιο στην GTS.
Ρωσικό πετρέλαιο εισέρχεται στην Τουρκία
Από τότε που η ΕΕ και η G7 επέβαλαν περιορισμούς στο εμπόριο πετρελαίου της Μόσχας, η Τουρκία έχει γίνει βασικός κόμβος για το ρωσικό αργό και τα διυλισμένα προϊόντα. Είναι πλέον ο τρίτος μεγαλύτερος αποδέκτης ρωσικού αργού μετά την Ινδία και την Κίνα και η μεγαλύτερη αγορά ρωσικών διυλισμένων προϊόντων.
Σύμφωνα πάντα, με τους FT, σε ορισμένες περιπτώσεις, η Τουρκία μπόρεσε να χρησιμοποιήσει εισαγωγές ρωσικών καυσίμων με έκπτωση, όπως το ντίζελ, για να καλύψει την εγχώρια ζήτηση, ενώ εξάγει κερδοφόρα ντίζελ που παράγεται σε τουρκικά διυλιστήρια σε αγοραστές στην Ευρώπη.
Σε άλλες περιπτώσεις, όπως στο Dörtyol, τα διυλισμένα καύσιμα από τη Ρωσία φάνηκε να έχουν αποσταλεί στην Ευρώπη χωρίς σημαντική μετατροπή, κατά παράβαση των κυρώσεων της ΕΕ που απαγορεύουν τέτοιες εισαγωγές.
Πριν από τον πόλεμο της Ουκρανίας, λειτουργούσε κυρίως ως τερματικός σταθμός εξαγωγής για το ιρακινό αργό που έφτανε στη ξηρά. Αυτό παραμένει βασικό μέρος της επιχείρησης GTS.
Το 2023, μεταξύ Ιανουαρίου και Νοεμβρίου, προϊόντα ιρακινής προέλευσης αποτελούσαν λίγο περισσότερο από το ήμισυ των 3,2 εκατομμυρίων τόνων πετρελαίου που αποστέλλονται από τον τερματικό σταθμό, ανέφερε η GTS τον Δεκέμβριο.
Τα υπόλοιπα, περίπου 10,5 εκατομμύρια βαρέλια (περίπου 1,5 εκατομμύρια τόνοι), έφτασαν δια θαλάσσης και 9,2 εκατομμύρια βαρέλια από αυτά, σχεδόν το 90%, προέρχονταν από τη Ρωσία, σύμφωνα με τα ναυτιλιακά στοιχεία της Kpler.
«Ιστορικά το Dörtyol ήταν πάντα ένας τερματικός σταθμός εξαγωγών αργού», δήλωσε ο Viktor Katona, αναλυτής της Kpler.
Αλλαγή εικόνας
Το Dörtyol λαμβάνει παραδοσιακά μια μικρή ποσότητα πετρελαίου από τη Ρωσία, αλλά οι αποστολές αυξήθηκαν μετά την έναρξη του πολέμου. Το Dörtyol έλαβε 583.870 βαρέλια (περίπου 87.000 τόνους) πετρελαίου ρωσικής προέλευσης δια θαλάσσης το 2021 και 3,7 εκατομμύρια βαρέλια (περίπου 513.000 τόνους) το 2022, που αντιπροσωπεύουν το 38% και το 67% όλων των ετών που είχαν φορτωθεί στο τερματικό σταθμό της θάλασσας, σύμφωνα με τα δεδομένα αποστολής Kpler.
Η Τουρκία δεν έχει απαγορεύσει στις εταιρείες της να συναλλάσσονται με ρωσικό πετρέλαιο, επομένως η GTS δεν παραβαίνει κανέναν κανόνα παραλαμβάνοντας τα φορτία.
Ωστόσο, η GTS αμφισβήτησε τα στοιχεία, δηλώνοντας ότι, με βάση τις πληροφορίες προέλευσης που παρέχονται στον τερματικό σταθμό από την τουρκική τελωνειακή αρχή, οι ρωσικοί όγκοι αποτελούσαν το ένα πέμπτο της «συνολικής δραστηριότητας φόρτωσης» το 2022 και το 10% το 2023, που θα σήμαινε περίπου 300.000 τόνους σε κάθε χρόνο.
Η ασυμφωνία μεταξύ του όγκου του πετρελαίου που φθάνει στο Dörtyol με τάνκερ από τη Ρωσία, που παρακολουθεί η Kpler, και των ρωσικών όγκων που καταγράφονται από την GTS, θα μπορούσε να σημαίνει ότι ορισμένοι από τους πελάτες του τερματικού σταθμού έχουν παράσχει ψευδείς πληροφορίες προέλευσης στην τουρκική τελωνειακή αρχή, δηλώνει ο Katona.
Το σύστημα της Kpler παρακολουθεί τα πλοία από το λιμάνι όπου φορτώνονται μέχρι το λιμάνι όπου εκφορτώνονται, αφήνοντας ελάχιστες αμφιβολίες για την προέλευση του φορτίου στο πλοίο.
Επί τόπου επίσκεψη
Σε μια πρόσφατη επίσκεψη των Financial Times στον τερματικό σταθμό του Dörtyol, ο εμπορικός διευθυντής της GTS, Islam Gümüş, είπε ότι τα τουρκικά τελωνεία είχαν γραφείο στην τοποθεσία και πρόσβαση σε βίντεο και δεδομένα σε πραγματικό χρόνο από την εγκατάσταση. «Τίποτα δεν μπαίνει εδώ και δεν βγαίνει χωρίς να το γνωρίζει το τελωνείο», είπε.
Η ροή στην Ευρώπη
Δεδομένου ότι δεν υπάρχει απαγόρευση εισαγωγής ρωσικού πετρελαίου στην Τουρκία, οι πληροφορίες προέλευσης είναι σχετικές μόνο λόγω του τι θα συμβεί στη συνέχεια: το μεγαλύτερο μέρος του πετρελαίου αποστέλλεται στην ΕΕ.
Επικαλούμενοι ναυτιλιακά στοιχεία, οι FT αναφέρουν ότι το 2023, περίπου το 85% του πετρελαίου που αποστέλλεται από το Dörtyol πήγε στην Ευρώπη, κυρίως στην Ελλάδα, το Βέλγιο και την Ολλανδία, από 53% το 2022.
Για ορισμένα προϊόντα, όπως το πετρέλαιο εσωτερικής καύσης κενού (VGO) — ένα μερικώς εξευγενισμένο προϊόν που χρησιμοποιείται για την παραγωγή καυσίμων μεταφορών, συμπεριλαμβανομένης της βενζίνης ή του ντίζελ — η ροή από τη Ρωσία στην Ευρώπη μέσω του Dörtyol φαίνεται ακόμη πιο ξεκάθαρη. Το 2023, μεταξύ Ιανουαρίου και Νοεμβρίου, ο τερματικός σταθμός έλαβε 2,7 εκατομμύρια βαρέλια (περίπου 412.000 τόνους) VGO, όλα από τη Ρωσία, και εξήγαγε τουλάχιστον 2,5 εκατομμύρια βαρέλια του προϊόντος, όλα στην Ευρώπη και κυρίως στην Ελλάδα, δείχνουν τα στοιχεία.
«Αν οι Έλληνες το αγοράζουν αυτό, σίγουρα πρέπει να υπάρχει ένα έγγραφο που να μαρτυρεί ότι αυτό δεν είναι ρωσικό. Και αν υπάρχει τέτοιο έγγραφο, ποιος το έγραψε;». διερωτάται ο Katona.
Η GTS επιβεβαίωσε ότι ο τερματικός σταθμός είχε αποστείλει περίπου 400.000 τόνους VGO, αλλά λιγότεροι από τους μισούς προέρχονταν από τη Ρωσία και λιγότεροι από 50.000 τόνοι προορίζονταν για λιμάνια της ΕΕ, ανέφερε, επικαλούμενη τουρκικές τελωνειακές διασαφήσεις.
Πλαφόν
Ο Gümüş πρόσθεσε ότι όταν η GTS δέχεται καύσιμα ρωσικής προέλευσης, διασφαλίζει ότι οι αποστολές έχουν πωληθεί κάτω από το ανώτατο όριο τιμής της G7, παρόλο που, ως τουρκική εταιρεία, δεν είναι υποχρεωμένη να συμμορφωθεί με τους περιορισμούς.
Το εμπόριο μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας έχει αυξηθεί απότομα μετά την πλήρη εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία. Εκτός από την εισαγωγή ρωσικού πετρελαίου, η Τουρκία έχει γίνει βασικός προμηθευτής και μεσάζων για ορισμένα από τα αγαθά που χρειάζεται η Μόσχα, εξάγοντας στη Ρωσία στρατιωτικό εξοπλισμό που θεωρείται ζωτικής σημασίας για την πολεμική μηχανή του Κρεμλίνου.
