Δύο ακόμη περιοχές στην Ελλάδα, πέραν του Πρίνου, που δεν αφορούν ταμιευτήρες πετρελαίου αλλά αλατούχους υδροφόρους ορίζοντες μεγάλου βάθους, φαίνεται να έχει εντοπίσει η ΕΔΕΥΕΠ, η οποία αναζητά κι άλλους γεωλογικούς σχηματισμούς για έργα CCS.
Σε μια συγκυρία όπου η ζήτηση από βιομηχανίες στην Ευρώπη για αποθήκευση CO2 αυξάνεται διαρκώς και οι πάντες «σκανάρουν» πιθανούς ταμιευτήρες υδρογονανθράκων και μη, χερσαίους ή υποθαλάσσιους, η ΕΔΕΥΕΠ, έχει σύμφωνα με πληροφορίεες εστιάσει σε δύο ακόμη περιοχές της Μακεδονίας.
Στη Λεκάνη του Αξιού, τόσο χερσαία όσο και υπεράκτια, η οποία συνιστά μια αρκετά μεγάλη γεωγραφική περιοχή στη Κεντρική Μακεδονία και κατά δεύτερον, στην επονομαζόμενη Μεσοελληνική Αύλακα του νομού Γρεβενών, στη Δυτική Μακεδονία.
Αμφότερες έχουν επιλεγεί από μια μεγαλύτερη λίστα, μετά από μια πρώτη έρευνα της ΕΔΕΥΕΠ το 2020 (μεταξύ των οποίων οι Βασάλτες Βόλου, γεωλογικοί σχηματισμοί στη Δυτική Θεσσαλονίκη, κ.ά), και φαίνεται να συγκεντρώνουν κάποια πρώτα θετικά χαρακτηριστικά για έργα CCS, δηλαδή μεγάλη χωρητικότητα και ένα αποδεδειγμένα ασφαλές και σίγουρο περιβάλλον αποθήκευσης.
Στη περιοχή της Μεσοελληνικής Αύλακας, για παράδειγμα, διεξάγεται εδώ και καιρό εντατική αξιολόγηση του δυναμικού της για αποθήκευση CO2, στο πλαίσιο του ευρωπαικού προγράματος PilotSTRATEGY CCUS, όπου από ελληνικής πλευράς, εκτός της ΕΔΕΥΕΠ, συμμετέχει και το Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ).
Καθώς αυξάνεται διεθνώς το ενδιαφέρον από βιομηχανίες, δηλαδή emitters που αναζητούν τέτοιες περιοχές για να μεταφέρουν όγκους CO2 και ενώ η ευρύτερη γειτονιά μας δεν διαθέτει τέτοιες υποδομές, ΕΔΕΥΕΠ και ΕΚΕΤΑ, πραγματοποιούν ήδη στη Δ.Μακεδονία μελέτες δυναμικής προσομοίωσης.
Και έχοντας στα χέρια τους νέα δεδομένα, αλλά και κάνοντας επανεπεξεργασία παλαιότερων, επιχειρούν να διαπιστώσουν κατά πόσο οι παραπάνω περιοχές προσφέρονται για έργα CCS, τόσο από πλευράς μέγιστης χωρητικότητας, όσο και ασφάλειας. Στην Ελλάδα, που δεν διαθέτει, όπως η Β.Ευρώπη, πολλούς κενούς ταμιευτήρες υδρογονανθράκων παρά μόνο το Πρίνο, η περιοχή με τις περισσότερες υποψήφιες περιοχές αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα είναι η Μακεδονία. Και παλαιότερα, στο πλαίσιο ενός άλλου ευρωπαικού προγράμματος, του «Strategy CCUS», είχαν προκύψει ως πιθανά σημεία για αποθήκευση CO2, οι περιοχές Πενταλόφου, Επταχωρίου και Τσοτυλίου της Δυτικής Μακεδονίας. Είχε αποδειχθεί ότι διαθέτουν μεγάλους γεωλογικούς σχηματισμούς, με καταλληλόλητα προσρόφησης άνθρακα.
Στον τομέα αυτό, η κινητικότητα είναι πολύ μεγάλη πανευρωπαικά, από βιομηχανίες, ερευνητικά ινστιτούτα, πανεπιστήμια, κυβερνήσεις, όλους. Καθώς οι εξελίξεις πιέζουν και η ευρωπαϊκή βιομηχανία πρέπει να «πρασινίσει» τάχιστα, οι πάντες στην Ευρώπη αναζητούν ευκαιρίες και κατάλληλους γεωλογικούς σχηματισμούς.
Αρκεί να ρίξει κανείς μια ματιά στο ευρωπαικό πρόγραμμα PilotSTRATEGY, όπου συμμετέχει η ΕΔΕΥΕΠ. Στους συμμετέχοντες συναντά κανείς εξιδεικευμένες εταιρείες στις γεωτρήσεις όπως τη γαλλική Arvern και το Γεωλογικό Ινστιτούτο της Γαλλίας BRGM, τον γνωστό ισπανικό όμιλο πετρελαίων Repsol, τον μεγαλύτερο πορτογαλικό όμιλο πετρελαίου και φυσικού αερίου Galp, το γερμανικό οργανισμό Fraunhofer ISI που είναι το μεγαλύτερο ευρωπαικό ινστιτούτο εφαρμοσμένης έρευνας με περίπου 80 μικρότερα σε όλη τη χώρα, το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου από τη Μ.Βρετανία, κλπ.
Ομοιότητες και διαφορές με τη Νορβηγία
Ολοι αυτοί, πιεζόμενοι από τις επιταγές της πράσινης μετάβασης, αναζητούν όχι μόνο κατάλληλους γεωλογικούς σχηματισμούς για εναπόθεση όγκων CO2 αλλά και δουλεύουν πάνω σε νέες τεχνολογίες και know how.
Εδώ, η ΕΔΕΥΕΠ ποντάρει πολλά στην ελληνο-νορβηγική συνεργασία που αναπτύσσει τα τελευταία χρόνια, με επισκέψεις σε κομβικές εγκαταστάσεις, όπως αυτή που έκανε το Φεβρουάριο επιστημονική της ομάδα στο τερματικό «Northern Lights» στο Μπέργκεν. Είναι μια υποδομή που θα αποθηκεύει τις ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα σε υπόγειο βαθύ αλατούχο υδροφόρο ορίζοντα (saline aquifer) στη Βόρεια Θάλασσα. Υποθαλάσσια δηλαδή, όπως και ο Πρίνος στη Καβάλα, βάθους περίπου 2.000- 4.000 μέτρων.
Συγκρίνοντας την ελληνική με τη νορβηγική περίπτωση, βρίσκει κανείς ομοιότητες - όπως ότι αμφότερες οι χώρες έχουν π.χ. ισχυρή ναυτιλία, ένα τομέα με κομβικό ρόλο στη μεταφορά ποσοτήτων CO₂ από τις κατά τόπους βιομηχανίες στους τερματικούς σταθμούς για αποθήκευση - αλλά και πάρα πολλές διαφορές.
Ακριβώς επειδή η Νορνηγία έχει παράδοση στην εξόρυξη και παραγωγή υδρογονανθράκων, διαθέτει πολλές περιοχές εξαντλημένων κοιτασμάτων, για τις οποίες είναι διαθέσιμα άφθονα δεδομένα. Έχει ήδη αναπτύξει σχετικές τεχνολογίες, αποκτά όλο και μεγαλύτερη εμπειρία, εμβαθύνει στο αντικείμενο και «πουλάει» εξιδεικευμένο know how σε όλη την Ευρώπη και όχι μόνο.
Ο Πρίνος και τι εκκρεμεί για να πάρει μπροστά η αγορά
Στον αντίποδα, ανάλογα δεδομένα στην Ελλάδα είναι διαθέσιμα για μία μόνη περιοχή, αυτή του Πρίνου στη Καβάλα. Το μόνο σχετικό έργο που έχει φτάσει σε ένα βαθμό ωριμότητας, με εκτιμώμενη αρχική επένδυση 400 εκατ. ευρώ, η οποία σε βάθος χρόνου θα μπορούσε να φτάσει και τα 900 εκατ ευρώ.
Και στο πλαίσιο της αδειοδότησης, η Εnergean έχει προθεσμία 22 μηνών (αρχής γενομένης από 1ης Οκτωβρίου 2023) για να πραγματοποιήσει και να ολοκληρώσει τη διερεύνηση του δυναμικού αποθήκευσης CO₂ στην καθορισμένη περιοχή.
Το τελευταίο λοιπόν διάστημα καταγράφεται κινητικότητα γύρω από το project, με την Energean να έχει ξεκινήσει τη διαδικασία μετατροπής της άδειας έρευνας σε άδεια αποθήκευσης για CO₂, να έχει αναθέσει την εκπόνηση Μελέτης Περιβαλλοντικών και Κοινωνικών Επιπτώσεων (ΜΠΚΕ) για την 1η φάση, ενώ παράλληλα «τρέχουν» και μελέτες για τον σχεδιασμό της εγκατάστασης. Τέτοια είναι η επικαιροποίηση της προμελέτης τεχνικών εφαρμογών και σχεδιασμού (pre-FEED) που εκπόνησε η Wood, προκειμένου να καταρτιστεί η τελική μελέτη.
Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα που παρουσίασε στο πρόσφατο Power & Gas Forum, η Δρ. Κατερίνα Σάρδη, CEO και Country Manager της Energean στην Ελλάδα, εντός του 2024 ξεκινά το δεσμευτικό market test, ώστε ως το πρώτο τρίμηνο του 2025 να έχουν υπογραφεί δεσμευτικά συμβόλαια με τις βιομηχανίες (emitters) που θέλουν να μεταφέρουν όγκους CO2 στο Πρίνο. Αυτό σημαίνει ότι τότε θα ληφθούν και οι τελικές επενδυτικές αποφάσεις από τις δύο πλευρές.
Εως σήμερα, η Energean έχει υπογράψει 9 MoUs) με ενδιαφερόμενους emitters από Ελλάδα και γειτονικές χώρες. Σε επίπεδο χρονοδιαγραμμάτων για τη γεώτρηση στο Πρίνο, η εταιρεία τη προγραμματίζει περί τα τέλη του 2025, με στόχο να λάβει στη συνέχεια την άδεια λειτουργίας και να έχει καταστεί η μονάδα αποθήκευσης CO2 λειτουργική έως το πρώτο τρίμηνο του 2026.
Αυτά από πλευράς Energean, καθώς για να πάρει μπροστά η αγορά CCS στην Ελλάδα πρέπει να κλείσουν κι άλλες εκκρεμότητες. Να αποκτήσει η χώρα Κανονισμό (Regulation) για την αποθήκευση CO2, για τον οποίο έχουμε δεσμευτεί προς τη Κομισιόν ότι θα είναι έτοιμος ως το καλοκαίρι. Να δημιουργηθεί αρμόδια Διεύθυνση έργων στο ΥΠΕΝ για τη δέσμευση και αποθήκευσης CO2 (CCS) στο πρότυπο των Διευθύνσεων π.χ. για την ηλεκτρική ενέργεια ή για τις ΑΠΕ & τα εναλλακτικά καύσιμα.
Και εξίσου σημαντικό, να συνάψουμε διμερείς συνεργασίες για τη μεταφορά όγκων CO2 απο τη μια χώρα στην άλλη. Δηλαδή συμφωνίες για τη διακρατική μεταφορά ποσοτήτων διοξειδίου του άνθρακα π.χ. από τη Βουλγαρία, την Ιταλία ή τη Κροατία προς το Πρινο, ακριβώς όπως κάνουν πολλοί άλλοι στην Ευρώπη, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη πρόσφατη συμφωνία Δανίας - Γαλλίας και όχι μόνο.
Σημειωτέον ότι οι χώρες του Βορρά, όπως η Δανία, αλλά και άλλες, όπως Γερμανία και Ολλανδία, έχουν προγράμματα κρατικών ενισχύσεων δεκάδων δισ. ευρώ για την ανάπτυξη σχεδίων δέσμευσης και αποθήκευσης CO2, τα οποία ήδη έχουν εγκριθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
