Τα αεροπλάνα στάματησαν να πετούν. Οι εργαζόμενοι των γραφείων έμειναν σπίτι. Το Zoom αντικατέστησε τις βόλτες με το αυτοκίνητο για να δει κανείς την οικογένεια. Ένας χρόνος παγκοσμίου κλεισίματος έφερε τη μεγαλύτερη πτώση της πετρελαϊκής κατανάλωσης από τότε που ο Χένρι Φορντ δημιούργησε το πρώτο Model T. Στη χειρότερη φάση της, η παγκόσμια ζήτηση υποχώρησε κατά τον απίστευτο αριθμό των 29 εκατ. βαρελιών ανά ημέρα.
Καθώς εξελισσόταν η μεγαλύτερη πανδημία εδώ και ένα αιώνα, η βρετανική ΒΡ έκανε μια εκπληκτική πρόβλεψη το Σεπτέμβριο: Η δίψα της ανθρωπότητας για πετρέλαιο ίσως να μην επιστρέψει ποτέ στα προηγούμενα επίπεδα. Αυτό θα καθιστούσε το 2019 ως την κορυφή.
Η ΒΡ δεν ήταν η μόνη που έκρουε το καμπανάκι. Αν και οι άλλοι επιφανείς αναλυτές δεν είναι τόσο απαισιόδοξοι, εντούτοις έχουν αρχίσει να εμφανίζονται παντού προβλέψεις για το peak oil. Ακόμα και ο ΟΠΕΚ, που παραδοσιακά είναι ιδιαίτερα αισιόδοξες, ξαφνικά αναγνώρισε ένα τέλος στον ορίζοντα, αν και δύο δεκαετίες μακριά. Από κοινού, αυτές οι προβλέψεις σηματοδοτούν μια αναδυόμενη άποψη ότι η φετινή πτώση της ζήτησης δεν είναι ακόμη μια βουτιά του συνηθισμένου κύκλου. Ο κορωνοϊός επιτάχυνε μακροπρόθεσμες τάσεις που μεταμορφώνουν τις πηγές της ενέργειας και ορισμένες από τις αλλαγές θα είναι μόνιμες.
Συχνά είναι δύσκολο να αναγνωριστούν μεταβολές συμπεριφοράς σε επίπεδο πολιτισμού μέχρι να εκδηλωθούν. Ως την πανδημία, κανείς από τους μεγάλους του πετρελαίου δεν είδα μια επερχόμενη κορύφωση της ζήτησης. Η συζήτηση δεν θα τελειώσει τώρα, ιδίως εν μέσω σημαδιών ότι η πανδημία θα εξομαλυνθεί το 2021. Όμως, αν κοιτάξουμε προς τα πίσω από αυτό το σημείο και δούμε το peak oil ξεκάθαρα στο παρελθόν, τότε ακολουθεί η ένδειξη του πως το ενεργειακό μέλλον "μας την έφερε".
Η κορύφωση που κανείς δεν είδε να έρχεται
Οι ενεργειακοί αναλυτές συνήθως παρουσιάζουν πολλαπλά σενάρια. Το κενό ανάμεσα στην κάθε πρόβλεψη αφορά διαφορετικές υποθέσεις για τις κρατικές πολιτικές, τις οικονομικές συνθήκες και τις καταναλωτικές προτιμήσεις για πράγματα όπως τα ηλεκτρικά οχήματα και τα φωτοβολταϊκά. Το σενάριο business as usual υποθέτει μικρή επίδραση από αλλαγές πολιτικής η νέες τεχνολογίες.
Οι περισσότεροι αναλυτές προέβλεψαν μειωμένη ζήτηση για πετρέλαιο μόνο σε δύσκολα "πράσινα" σενάρια που μπορούσαν να επιτευχθούν με πολύ πιο ισχυρές κλιματικές πολιτικές. Αυτό που έκανε τη φετινή πρόβλεψη της ΒΡ μοναδική είναι ότι το Peak oil τώρα μπήκε στο βασικό σενάριο. Αν η τεχνολογία και οι κανόνες ρύπανσης βελτιωθούν, τότε η πτώση της ζήτησης θα είναι ακόμα πιο γρήγορη.
Η προοπτική μιας κορύφωσης το 2019 παραβλέφθηκε όταν η ΒΡ κυκλοφόρησε την ανάλυσή της το Σεπτέμβριο. Ο προσδιορισμός της ήταν πιο δύσκολος διότι η εταιρεία δεν είχε συμπεριλάβει ακόμα τα τελευταία στοιχεία του 2019.
Ο παραπάνω πίνακας ανανεώνει τις προβλέψεις με τα στοιχεία της ΒΡ για πέρυσι. Επίσης, παρουσιάζει τις εκτιμήσεις με βάση τους υπολογισμούς της ΒΡ σε exajoule - μια πιο ακριβής μέτρηση της ενεργειακής κατανάλωσης από τα βαρέλια ανά ημερα. Δίχως αυτές τις αλλαγές, το σενάριο της ΒΡ υποδείκνυε ότι η πετρελαϊκή ζήτηση μπορεί να έφτανε σε ένα υψίπεδο την επόμενη δεκαετία προτού μειωθεί δια παντός. Η ΒΡ δεν απάντησε σε κλήσεις μας για σχολιασμό.
Μια αλλαγή στα λογιστικά του πετρελαίου
Όπως σε κάθε πρόβλεψη, μόνο ο χρόνος θα κρίνει αν το peak oil συνέβη ήδη ή αν θα έρθει τελικά το 2040. Αυτή η προφανής αβεβαιότητα είναι λιγότερο σημαντική από τη νέα ομοφωνία ότι βρισκόμαστε σε ένα κομβικό σημείο.
Ο κατάλογος ενεργειακών αναλυτών που πλέον προβλέπουν κορύφωση της ζήτησης συνεχίζει να αυξάνεται. Περιλαμβάνει τη νορβηγική Equinor (κορύφωση το 2027-28), τη νορβηγική Rystad Energy (2028), τη γαλλική Total (2030), τη συμβουλευτική McKinsey (2033), τη BloombergNEF (2035) και τη συμβουλευτική Wood Mackenzie (2035). Ο ΟΠΕΚ έχει θέσει την κορύφωση το 2040 και παραδέχεται ότι η νέα του πρόβλεψη ίσως είναι πολύ αισιόδοξη.
Υπάρχουν και οι εξαιρέσεις, όπως ο ΙΕΑ που προβλέπει επίπεδη ζήτηση, αλλά όχι ακριβώς κορύφωση, αλλά και η αμερικανική EIA.
Ο Φατίχ Μπιρόλ, επικεφαλής του ΙΕΑ, δήλωσε ότι η πετρελαϊκή ζήτηση μπορεί να υποχωρήσει μόνο με ισχυρότερες κρατικές πολιτικές για τα ηλεκτρικά οχήματα και τη ρύθμιση των πετροχημικών. Αν και μια κορύφωση δεν είναι βέβαιη, δήλωσε στο Bloomberg ότι "η αξία του πετρελαίου φθίνει" και οι εξαρτημένες οικονομίες "πρέπει να προετοιμαστούν πριν να είναι αργά".
Το έτος που διαρκεί όσο μια γενιά
Οι τιμές του πετρελαίου αυξήθηκαν το Νοέμβριο υπό την πίεση θετικών ειδήσεων για τα εμβόλια και τη ζήτηση που ανακάμπτει στην Ασία. Όσο πιο γρήγορα κυκλοφορήσει το εμβόλιο, τόσο πιο σύντομα ο κόσμος θα επιστρέψει σε κάποιου είδους φυσιολογική κατάσταση. Αλλά πως θα μοιάζει αυτή;
"Δεν θα επιστρέψουμε στην ίδια οικονομία με πριν", δήλωσε στα μέσα Νοεμβρίου ο πρόεδρος της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ, Τζερόμ Πάουελ. "Ανακάμπτουμε, αλλά προς μια διαφορετική οικονομία". Η νέα οικονομία σημαίνει ότι περισσότεροι άνθρωποι θα εργάζονται από το σπίτι, θα ταξιδεύουν λιγότερο και θα μένουν σπίτι για να παρακολουθούν ψηφιακές εκπομπές. Περίπου τα 2/3 της επίδρασης του κορωνοϊού στην πετρελαϊκή ζήτηση θα προέρχονται από αναταραχές της παγκόσμιας οικονομίας, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ΒΡ και το 1/3 από μόνιμες αλλαγές συμπεριφοράς.
Το κενό μεταξύ των προβλέψεων της ΒΡ για την πτωτική ζήτηση και των πιο αισιόδοξων προβλέψεων του ΟΠΕΚ και του ΙΕΑ δεν μπορεί να εξηγηθεί από τις οικονομικές αναλύσεις ή την τηλεεργασία. Αντιθέτως, αφορά διαφορετικές αναγνώσεις για μια άλλη τάση που είναι ορατή φέτος: Οι οδηγοί στρέφονται προς τα ηλεκτρικά οχήματα. Οι μεταφορές απορροφούν πάνω από το μισό αργό πετρέλαιο παγκοσμίως και τα 3/4 πηγαίνουν στα οχήματα. Οι προβλέψεις για τα ηλεκτρικά οχήματα εν τέλει σχηματίζουν τις προβλέψεις και για το πετρέλαιο.
Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα δεν πατάνε φρένο λόγω του κορωνοϊού
Για τους πρώτους εννέα μήνες του 2020, οι πωλήσεις αυτοκινήτων κατέρρευσαν. Κάθε κατασκευαστής επηρεάστηκε με την αξιοσημείωτη εξαίρεση της Tesla. Η εταιρεία πούλησε περισσότερα αυτοκίνητα από ποτέ. Ακόμα και όταν η υπόλοιπη οικονομία είχε ακινητοποιηθεί, η Tesla σημείωσε συνεχή κερδοφόρα τρίμηνα και τελείωσε το έτος με συμπερίληψη στο δείκτη S&P 500.
Μια προσεκτικότερη ματιά δείχνει ότι δεν ήταν μόνο η Tesla. Τα ηλεκτρικά οχήματα εν γένει κατάφεραν να ακμάσουν ενώ οι πωλήσεις συμβατικών μειώνονταν. Τόσο η Volkswagen όσο και η Daimler είχαν μειώσεις-ρεκόρ συνολικά, αλλά οι ηλεκτρικές τους πωλήσεις διπλασιάστηκαν.
Για τους υποστηρικτές των ηλεκτρικών οχημάτων, το 2020 ήταν κομβικό. Θα μπορούσε να ήταν καταστροφικό. Κάποια από τα πιο σημαντικά ηλεκτρικά μοντέλα κυκλοφόρησαν εν μέσω της πανδημίας, όπως το Model Y της Tesla το Φεβρουάριο και το ID.3 της Volkswagen το Σεπτέμβριο. Αν οι καταναλωτές τα απέρριπταν, τότε οι επενδύσεις θα πήγαιναν πίσω ολόκληρα χρόνια. Όμως, δεν τα απέρριψαν.
Σε μια εποχή που ο κόσμος γύρισε ανάποδα, οι πωλήσεις των ηλεκτρικών αυτοκινήτων αψήφισαν τη βαρύτητα.
Δεν υπάρχει επιστροφή για τα συμβατικά οχήματα
Στη διάρκεια των Lockdown του 2020, οι ουρανοί των πόλεων καθάρισαν από ρύπανση. Οι πωλήσεις ποδηλάτων εκτοξεύτηκαν. Η αιθανόλη που κανονικά ήταν πρόσθετο στη βενζίνη, τελικά χρησιμοποιήθηκε ως απολυμαντικό. Σε πολλά μέρη, η πτωτική οικονομία δεν αποτέλεσε λόγο για απάλυνση των περιβαλλοντικών ρυθμίσεων, αλλά αιτία για ενίσχυσή τους.
Η διαφορετική μοίρα των συμβατικών κινητήρων και των ηλεκτρικών κινητήρων αναγνωρίστηκε αρχικά το 2018, όταν τα ηλεκτρικά άρχισαν να εμφανίζονται στις συνολικές πωλήσεις αυτοκινήτων. Ορισμένοι αναλυτές άρχισαν να αναρωτιούνται αν τα συμβατικά θα επιστρέψουν ποτέ ξανά στα επίπεδα του 2017. Τότε, η ιδέα της κορύφωσης των συμβατικών αυτοκινήτων ήταν απλά μια θεωρία. Τώρα, η πανδημία την έκανε πραγματική.
Προκειμένου να ισχύσει το peak oil, θα χρειαστεί η σταδιακή αντικατάσταση πάνω από 1 δις. οχημάτων ανά την υφήλιο. Σημαίνει επίσης ότι οι μπαταρίες θα πρέπει να αποδειχτούν σε δύσκολες νέες αγορές όπως των φορτηγών που αντιστοιχούν σε πάνω από το 15% της κατανάλωσης πετρελαίου, αλλά και στα αγροτικά οχήματα που το 2020 ξεπέρασαν για πρώτη φορά τις πωλήσεις αυτοκινήτων των ΗΠΑ.
Μπαταρίες για τα πάντα στο δρόμο
Οι κατασκευαστές προγραμματίζουν την κυκλοφορία 35 νέων ηλεκτρικών οχημάτων για του χρόνου, σύμφωνα με έρευνα του BNEF. Το 2020 η Tesla άρχισε να κατασκευάζει εργοστάσιο στο Τέξας για παραγωγή αγροτικών και μικρών φορτηγών. Οι νεοφυείς Rivian και Lucid Motors ολοκλήρωσαν τα πρώτα τους μοντέλα. Η Volkswagen πούλησε τα πρώτα οχήματα της νέας της πλατφόρμας όπου θα βασιστούν και δεκάδες μελλοντικά. Οι κινεζικές εταιρείες προετοιμάστηκαν για είσοδο στις αγορές της Δύσης: Το Tang EV600 της BYD, το Polestar 2 της Geely και το Ρ7 της Xpeng.
Ιδού ορισμένα από μοντέλα που αναμένονται το 2021:
Τα αυτοκίνητα με μπαταρίες πέτυχαν ένα οδόσημο στην ανταγωνιστικότητα
Οι μπαταρίες είναι μια τεχνολογία, όχι ένα καύσιμο, που σημαίνει ότι όσο περισσότερες παράγονται, τόσο πιο φθηνές γίνονται. Στην πραγματικότητα, κάθε φορά που η παγκόσμια παραγωγή διπλασιάζεται, το κόστος υποχωρεί κατά περίπου 18%, σύμφωνα με τη BNEF. Ιστορικά, τα ηλεκτρικά οχήματα ήταν πιο ακριβά στην κατασκευή από τα συμβατικά. Αυτό, όμως, αλλάζει.
Πέρυσι είδαμε τις πρώτες εταιρείες που βρήκαν το άγιο δισκοπότηρο των μπαταριών: Ένα κόστος στα 100 δολάρια ανά κιλοβατώρα. Αυτό είναι το σημείο που θεωρούσαν οι αναλυτές ότι το κόστος των ηλεκτρικών θα είναι αντίστοιχο με των συμβατικών. Έπειτα, τα ηλεκτρικά μονάχα φθηνότερα θα γίνονται.
Η Volkswagen, μεγαλύτερος κατασκευαστής με βάση τις πωλήσεις, επιβεβαίωσε ότι οι μπαταρίες της έφτασαν αυτό το κατώφλι το 2020 για το ID.3 και για το επερχόμενο ID.4. Η κινεζική CATL, μεγαλύτερη προμηθευτής μπαταριών, επίσης δήλωσε ότι πέτυχε τα 100 δολάρια καθώς ολοκλήρωνε σειρά συμφωνιών στον κλάδο.
Από την πλευρά της, η Tesla διοργάνωσε μια "ημέρα της μπαταρίας" το Σεπτέμβριο. Το κοινό παρακολουθούσε από ένα πάρκινγκ γεμάτο με οχήματα Tesla καθώς ο διευθύνων σύμβουλος, Ίλον Μασκ, φανέρωσε τα σχέδιά του για την κατασκευή μπαταριών ώστε να μειωθεί το κόστος κατά 53% ως το 2023. Ακόμα και αν οι εκτιμήσεις του Μασκ είναι υπεραισιόδοξες, και πάλι θα θέσουν την Tesla μπροστά από τις προβλέψεις για τον κλάδο.
Η μαζική διείσδυση των ηλεκτροκίνητων έγινε εφικτή μόνο μέσω της πτώσης των τιμών μπαταριών. Αυτό που ακολουθεί είναι ένας κύκλος μείωσης του κόστους. Καθώς οι τιμές των μπαταριών βελτιώνονται, οι καταναλωτές θα αγοράζουν περισσότερα ηλεκτρικά οχήματα και ούτω καθεξής.
Η ηλεκτρική ώθηση της Ευρώπης
Η Ευρώπη πήρε πίσω το θρόνο της ηλεκτροκίνησης από την Κίνα. Φέτος, οι νέες αυστηρές προδιαγραφές καυσίμου στην Ε.Ε. τέθηκαν σε εφαρμογή πριν την πανδημία και οι καταναλωτές αντέδρασαν. Στην πλούσια σε πετρέλαιο Νορβηγία, πάνω από το 70% των νέων αυτοκινήτων το 2020 ήταν ηλεκτρικά. Το μερίδιό τους ανά την Ευρώπη αυξήθηκε στο 11% των νέων πωλήσεων στο γ' τρίμηνο με διπλασιασμό και στην Κίνα.
Με βάση τους νέους κανόνες στην Ευρώπη, οι εταιρείες που δεν θα μειώσουν τις εκπομπές τους πρέπει να πληρώνουν αυστηρά πρόστιμα ή αλλίως να πληρώσουν μια άλλη εταιρεία με καθαρότερα αυτοκίνητα για να αποφύγουν τα πρόστιμα. Η επιλογή αυτή αποτέλεσε ευκαιρία για την Tesla και δημιούργησε μια πηγή εσόδων αρκετά μεγάλη ώστε να πληρώσει για το νέο της εργοστάσιο στην Ευρώπη. Η κατασκευή του ξεκίνησε στο Βερολίνο κατά τη διάρκεια της πανδημίας και η παραγωγή θα ξεκινήσει το 2021.
Στο μεταξύ, στην Κίνα η πανδημία αποδείχτηκε μια απρόσμενη ώθηση για τα ηλεκτρικά. Στα πλαίσια του πακέτου στήριξης, οι επιδοτήσεις που θα έληγαν τον Απρίλιο επεκτάθηκαν ως το 2022. Έπειτα, το Σεπτέμβριο, η χώρα εξέπληξε με τη δέσμευσή της να απανθρακοποιηθεί ως το 2060. Ακολούθησε η Ιαπωνία και η Ν. Κορέα με ορίζοντα το 2050.
Το τελευταίο γεωπολιτικό κομμάτι για το 2020 ήταν οι ΗΠΑ που ευθύνονται για κάθε ένα στα πέντε βαρέλια πετρελαίου που καταναλώνονται. Ο πρόεδρος Τραμπ απέσυρε τη χώρα από τη συμφωνία του Παρισιού, περιέκοψε τις προδιαγραφές καυσίμου και επέτρεψε στις επιδοτήσεις προς τις ΑΠΕ να εκπνεύσουν. Έπειτα, έχασε τις εκλογές.
Μια από τις πρώτες κινήσεις του νέου προέδρου, Τζο Μπάιντεν, ήταν να ονομάσει τον πρώην υπουργό εξωτερικών, Τζον Κέρι, ως ειδικό απεσταλμένο για το κλίμα. Ο Κέρι ήταν εκ των στυλοβατών της συμφωνίας του Παρισιού και ορκίστηκε να συμμετέχει και πάλι η χώρα από την πρώτη ημέρα. Είναι πιθανό ότι θα ακολουθήσει μια νέα δέσμευση για τις αμερικανικές εκπομπές ρύπων ως το 2050 με μια ώθηση για το ηλεκτρικό δίκτυο.
Πλέον, οι τρεις μεγαλύτερες δυνάμεια, οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ε.Ε. προορίζεται να ακολουθήσουν πολιτικές απεξάρτησης από το πετρέλαιο. Από κοινού οι τρεις τους ευθύνονται για πάνω από τη μισή παγκόσμια κατανάλωση αργού.
Οι αλλαγές στην πολιτική δεν περιλαμβάνονται στις περισσότερες προβλέψεις, σύμφωνα με το Νατ Μπούλαρντ του BNEF. Το γεωπολιτικό υπόβαθρο προσφέρει νέα στήριξη στην ιδέα ότι η πετρελαϊκή ζήτηση θα επιπεδοποιηθεί και θα μειωθεί, παρά θα φτάσει σε νέα υψηλά. "Η στιγμή αυτή χαρακτηρίζεται από έντονη αλλαγή και το εκπληκτικό είναι ότι διατηρήθηκαν κλιματικές πολιτικές που θα μπορούσαν άνετα να έχουν αποσυρθεί", τόνισε.
Η Καλιφόρνια θέτει εμπόδια στα συμβατικά οχήματα
Υπάρχουν πολιτικά εργαλεία για περιορισμό των συμβατικών οχημάτων. Ένα είναι η απλή απαγόρευσή τους. Δεκάδες πόλεις, περιοχές και χώρες έχουν θέσει τέτοιους στόχους για να μειώσουν τις νέες πωλήσεις βενζινοκίνητων αυτοκινήτων. Φέτος, η Καλιφόρνια αποφάσισε το ίδιο με στόχο το 2035. Αν η Καλιφόρνια ήταν χώρα, θα ξεπερνούσε τη Ρωσία στον κατάλογο με τις μεγαλύτερες αγορές αυτοκινήτων στον κόσμο.
Αντίστοιχα, η Βρετανία μετέφερε το δικό της στόχο από το 2040 στο 2035. Ο πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον επίσης απαίτησε ότι κάθε νέο αυτοκίνητο που θα πωλείται μετά το 2030 θα πρέπει να είναι τουλάχιστον υβριδικό και να έχει μπαταρία.
Οι περισσότερες από αυτές τις απαγορεύσεις δεν έχουν κωδικοποιηθεί σε νόμους, τουλάχιστον με επιπτώσεις για τους παραβάτες. Αντιθέτως, οι νομοθέτες τις χρησιμοποιούν για να στηρίξουν φιλόδοξες πολιτικές που είναι απαραίτητες. Η Καλιφόρνια χρησιμοποίησε επιτυχώς αντίστοιχους μακροχρόνιους στόχους για να σχηματίσει τις πολιτικές των ΑΠΕ και έγινε μια από ορισμένες πολιτείες που έχουν πολιτικές που εν τέλει θα οδηγήσουν σε ένα πράσινο δίκτυο ηλεκτρισμού.
Η ενεργειακή μετάβαση του 21ου αιώνα
Το Φεβρουάριο, σε ένα ξενοδοχείο του Λονδίνου, ο νέος επικεφαλής της ΒΡ, Μπέρναντ Λούνι, πραγματοποίησε την πρώτη του ομιλία, όπου φιγούραρε το νέο πράσινο λογότυπο της εταιρείας με τίτλο "Reimagine BP". Περιέγραψε ένα από τα πιο μακρόπνοα σχέδια του κλάδου για μηδενικές εκπομπές μέσα στα επόμενα 30 χρόνια. Δύο μήνες αργότερα, η Shell επίσης ανακοίνωσε μηδενικές εκπομπές ως το 2050. Το Μάιο ακολούθησε η Total, ενώ οι Repsol και Eni είχαν κάνει τις δικές τους δεσμεύσεις το 2019.
Αν και διαφέρουν στις λεπτομέρειες - και κάποιες φορές απουσιάζουν - οι μηδενικές εκπομπές έγιναν μια διαχωριστική γραμμή για τον πετρελαϊκό κλάδο. Ενάντια στην παλαιά φρουρά βρίσκονται οι πετρελαϊκές που δεν θέλουν πλέον να είναι γνωστές ως πετρελαϊκές.
Είναι δύσκολο να κρίνει κανείς τι προηγήθηκε για αυτές τις εταιρείες. Ήταν οι διαφορετικές προβλέψεις για τη ζήτηση μακροπρόθεσμα ή η αναθεώρηση της στρατηγικής τους; Ή μήπως οι προβλέψεις για το Peak oil θα δικαιολογούσαν ένα νέο μοντέλο λόγω της λαϊκής πίεσης; Ίσως και τα δύο και εν τέλει μπορεί να μην έχει και σημασία.
Για τους επενδυτές, ένα πράγμα είναι ξεκάθαρο: Το πετρέλαιο έχει χάσει τη λάμψη του. Η Exxon, που ήταν η μεγαλύτερη ιδιωτική επιχείρηση παγκοσμίως το 2013, βγήκε από τον δείκτη Dow Jones Industrial Average φέτος. Πλέον, προσπαθεί να διατηρήσει μεγαλύτερη κεφαλαιοποίηση από τη NextEra Energy, μια εταιρεία της Φλώριδας με έμφαση στα αιολικά και φωτοβολταϊκά, η οποία την ξεπέρασε προσωρινά τον Οκτώβριο.
Η μετοχή της Tesla είχε φέτος μια χρονιά-ρεκόρ, ξεπερνώντας σε αξία τις επόμενες πέντε κατασκευάστριες μαζί. Η αγορά μετοχών επιβραβεύει την ανάπτυξη. Απλά δείτε την υψηλότατη τιμή της Amazon όταν οι διαδικτυακές πωλήσεις ήταν ακόμα νέες ή της Netflix όταν η καλωδιακή τηλεόραση κυριαρχούσε. Όταν μιλάμε για το μέλλον της πετρελαϊκής ζήτησης, η αγορά μιλάει πολύ καθαρά.
Ο όρος "Peak oil" δεν αφορούσε πάντα τη ζήτηση. Ξεκίνησε με την ιδέα ότι η παγκόσμια παραγωγή αργού ήταν πεπερασμένη. Εν τέλει, όσο και να προσπαθούσαν οι παραγωγοί, δεν θα μπορούσαν να αντλήσουν άλλο από το υπέδαφος. Μια κρίση στις μεταφορές επρόκειτο να ακολουθήσει.
Η υπόθεση του peak oil κυριάρχησε στην οικονομική σκέψη επί δεκαετίες. Αποδείχτηκε, όμως, ότι μέσω του fracking, των γεωτρήσεων σε μεγάλα βάθη νερού και της πετρελαϊκής άμμου, υπάρχει περισσότερο πετρέλαιο από ότι φανταζόμασταν. Πιο πρόσφατα, επικράτησε η ιδέα μιας κορύφωσης με βάση τη ζήτηση. Τα πετρελαϊκά κράτη τη φοβούνται και οι περιβαλλοντικές την προσμένουν.
"Είναι γραφτό"
Ο λόγος που αποδίδεται τόση προσοχή στο peak oil είναι ότι μπορεί να είναι ένα κομβικό σημείο από μια αγορά όπου το πετρέλαιο σπανίζει σε μια αγορά που μπορεί να είναι πολύ φθηνό. Το ρίσκο της επένδυσης σε νέα προμήθεια πετρελαίου αυξάνεται. Οι επενδυτές αποσύρονται. Η πολιτική ισχύς φθίνει.
Με πολλούς τρόπους, οι μεγάλες πετρελαϊκές ήδη μετέβησαν σε μια εποχή παραπανήσιας προμήθειας κατά την κρίση του 2014-2016. Στα χρόνια πριν την κρίση αυτή, οι τιμές ήταν περίπου 110 δολάρια ανά βαρέλι και πολλές προβλέψεις έκαναν λόγο για αντίστοιχες τιμές τα επόμενα χρόνια. Έπειτα ήρθε μια αναπάντεχη άνοδος της παραγωγής που οδήγησε τις τιμές κάτω από τα 40 δολάρια. Η αξία των πετρελαϊκών χαρτοφυλακίων έχασε πάνω από 500 δις. δολάρια, σύμφωνα με την Evaluate Energy και οι προοπτικές δεν ανέκαμψαν ποτέ.
Κατά το α' εξάμηνο του 2200, όταν η πετρελαϊκή ζήτηση ξαφνικά εξαφανίστηκε λόγω της πανδημίας, ο κλάδος έχασε άλλα 170 δις. δολάρια. Για τις αμερικανικές εταιρείες, αυτό ισοδυναμεί με το 18% των αποδεδειγμένων αποθεμάτων. Είναι λεφτά που χάθηκαν από τα βιβλία διότι οι εταιρείες δεν πίστευαν πλέον στην αξία των αποθεμάτων τους.
Οι απώλειες του 2020 είναι χαμηλότερες μόνο σε σχέση με το α΄ εξάμηνο του 2015, όταν κορυφώθηκε η προηγούμενη κρίση. Και έπεται συνέχεια. Η Exxon ανακοίνωσε τη Δευτέρα νέες ζημιές 20 δις. δολαρίων.
Για τους πέντε μεγάλους του πετρελαίου στη Δύση, η υποτίμηση του 2020 ήδη ξεπέρασε αυτή της τελευταίας κρίσης κατά πολύ.
Αν οι πετρελαϊκές επικεντρώνονταν μόνο στη βραχυπρόθεσμη κρίση, ο αναλυτής του BNEF, Ντέιβιντ Ντόχερτι, θεωρεί ότι η απάντηση δεν θα ήταν τόσο έντονη. Οι υποτιμήσεις έχουν να κάνουν περισσότερο με την απώλεια εμπιστοσύνης μακροπρόθεσμα, δηλαδή το peak oil. "Είναι γραφτό να γίνει", τόνισε.
Οι περισσότερες πετρελαϊκές προβλέψεις - τουλάχιστον στα βασικά σενάρια - υπολογίζουν ότι ακόμα και αν κορυφωθεί η ζήτηση, το πετρέλαιο θα συνεχίσει να παίζει καθοριστικό ρόλο στην ενεργειακή αγορά στο ορατό μέλλον. Η αγορά των πετροχημικών θα συνεχίσει να αναπτύσσεται και αυτές της αεροπορίας και της ναυτιλίας θα παραμείνουν σταθερές.
Μην είστε τόσο βέβαιοι. Οι ίδιες πιέσεις που υπάρχουν σήμερα στις οδικές μεταφορές θα εφαρμοστούν και σε άλλους κλάδους. Εναλλακτικές λύσεις προς τα πετροχημικά ήδη αναπτύσσονται. Μικρά ηλεκτρικά αεροσκάφη και υβριδικά αεροπλάνα για μεγάλες αποστάσεις αρχίζουν να κινούνται πέραν των πρωτοτύπων. Είναι μόνο θέμα χρόνου μέχρι τα δεξαμενόπλοια να κινούνται με υδρογόνο.
Μόλις μια τεχνολογία φτάσει σε ισότητα κλίμακας και τιμής, οι συνθήκες μπορούν να αλλάξουν δραματικά. Αυτό συνέβη με τον άνθρακα που αναμενόταν να κυριαρχήσει επί δεκαετίες, μέχρι που έφτασαν το φθηνό αέριο και οι ΑΠΕ. Η ζήτηση άνθρακα στις ΗΠΑ κορυφώθηκε το 2008. Εννέα χρόνια αργότερα, η Peabody Energy, μεγαλύτερος παραγωγός άνθρακα παγκοσμίως, χρεωκόπησε.
Η λιακάδα είναι το νέο πετρέλαιο
Κατά τον προηγούμενο αιώνα, τα καύσιμα μεταφορών και η ηλεκτροπαραγωγή ήταν εντελώς διαχωριστοί κλάδοι. Το πετρέλαιο ήταν για τα οχήματα και ο άνθρακας για τον ηλεκτρισμό. Εξόρυξη εναντίον ανθρακωρύχων και πετρελαϊκά κράτη ενάντια στις ΔΕΚΟ. Υπήρχαν λιγοστά σημεία αλληλοκάλυψης. Επί σειρά ετών, η πετρελαϊκή βιομηχανία παρακολουθούσε τι συνέβαινε στον άνθρακα και επέμενε ότι δεν θα το πάθει η ίδια.
Το 2015, ο επικεφαλής της ConocoPhillips, Ράιαν Λανς, δήλωσε στο Bloomberg ότι θα χρειαστούν άλλα 50 χρόνια για να έχουν επίδραση τα ηλεκτρικά οχήματα στην πετρελαϊκή ζήτηση, πιθανώς όχι κατά τη διάρκεια της ζωής του. Αυτή ήταν η κυρίαρχη άποψη μόλις πέντε χρόνια πριν. Λίγοι στον κλάδο θα έκαναν μια τέτοια πρόβλεψη σήμερα.
Με τον εξηλεκτρισμό των μεταφορών, η διαφοροποίηση μεταξύ υγρών καυσίμων και της αγοράς ηλεκτρισμού παύει. Η ηλιακή ενέργεια είναι πλέον η φθηνότερη μορφή νέας ισχύος πακγοσμίως, πράγμα που σημαίνει ότι η αγορά ηλεκτρισμού αναπτύσσεται για να καλύψει τη νέα ζήτηση από τα ηλεκτροκίνητα και το πετρέλαιο εν πολλοίς αντικαθίσταται με την ενέργεια του ήλιου.
Η πρόβλεψη ενεργειακών μεταβάσεων είναι μια επίπονη δουλειά. Για σχεδόν δύο δεκαετίες, το βασικό σενάριο του ΙΕΑ υποτιμούσε διαρκώς την άνοδο της ηλιακής ενέργειας. Κάθε χρόνο, τα μοντέλα περίμεναν να σταθεροποιηθεί ο ρυθμός ανάπτυξης και να πάψει να προσλαμβάνει ανθρώπους ο κλάδος αυτός. Κάθε χρόνο, όμως, έκανε το αντίθετο. Αυτό το ιστορικό δείχνει τους κινδύνους του να βασίζεις τις υποθέσεις σου με βάση τις σημερινές πολιτικές και τεχνολογίες, ιδίως όταν η ιστορία δείχνει πως τίποτα δεν μένει σταθερό.
Ο ΙΕΑ άλλαξε την άποψή του φέτος. Στην εισαγωγή για την έκθεση του 2020, ο διευθυντής, Φατίχ Μπιρόλ, χαρακτήρισε τα φωτοβολταϊκά ως το "νέο βασιλιά του ηλεκτρισμού". Έγραψε ότι "με βάση τα σημερινά πολιτικά δεδομένα, βρίσκονται καθ' οδόν για να σπάσουν νέα ρεκόρ κάθε χρόνο μετά το 2022".
Όταν συζητούν τις προβλέψεις τους, οι αναλυτές φροντίζουν να υποδεικνύουν ότι δεν κάνουν ακριβείς προβλέψεις για τι θα συμβεί, αλλά μόνο παρουσιάζουν διαφορετικά σενάρια για το τι θα μπορούσε να συμβεί. Όπως συχνά αναφέρει ο Μπιρόλ, το πότε θα έρθει το peak oil εξαρτάται αποκλειστικά στο τι θα κάνει στη συνέχεια ο πλανήτης.
(των Τομ Ράνταλ και Χάιλι Ουόρεν, Bloomberg)
