Ο νέος υπουργός Ενέργειας κ. Σταύρος Παπασταύρου έχει προεξοφλήσει ότι οι διαδικασίες αδειοδότησης θα ολοκληρωθούν το 2025 και ότι πιθανόν το 2026 θα γίνει και ερευνητική γεώτρηση από την Chevron, ενώ έχει επίσης δηλώσει με έμφαση ότι βαδίζουμε στο δρόμο της ενεργειακής αυτονομίας. Αυτά ήταν η αφορμή για το παρόν άρθρο.
Για επίρρωση των παραπάνω επιλέγω τρεις δηλώσεις του κ. Σταύρου Παπασταύρου όπως δημοσιεύθηκαν σε τρεις διαφορετικές ημερομηνίες στο Energypress.
- ‘’ψήφος εμπιστοσύνης προς την Ελλάδα το ενδιαφέρον της Chevron - Bαδίζουμε στον δρόμο της ενεργειακής αυτονομίας ‘’ (27-3-25)
- ‘’Εντός του 2025 θα έχουν ολοκληρωθούν οι διαδικασίες για τις έρευνες της Chevron στην Κρήτη – Πιθανόν μέσα στο 2026 η πρώτη γεώτρηση’’ ( 31-3-25)
- ‘’η αποδοχή (της αίτησης της Chevron) σημαίνει κατ’ επέκταση ότι η και η κυβέρνηση των ΗΠΑ αναγνωρίζουν στην πράξη τα εθνικά κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο’’ (6-4-25).
Για το σκέλος της γεωπολιτικής σημασίας και της κατοχύρωσης των εθνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων, μέσω της άσκησης δραστηριοτήτων για έρευνες υδρογονανθράκων στις θαλάσσιες ζώνες, τις οποίες διεκδικεί και προσπαθεί να σφετερισθεί (με τον ίδιο τρόπο) η ‘’φίλη’’ και ‘’σύμμαχος’’ ( για κάποιους) Τουρκία, έχω αρθρογραφήσει και μιλήσει επανειλημμένα τα τελευταία 20-25 χρόνια. Δεν έχω παρά να συμφωνήσω και να υπερθεματίσω στα σχόλια του νέου υπουργού και όσων κινήθηκαν σε αυτή την κατεύθυνση.
Θέλω όμως ταυτόχρονα να τονίσω την διαφωνία μου και τις επιφυλάξεις μου για την αισιοδοξία που θέλει να μεταδώσει ο κος Παπασταύρου για την πιθανή εκτέλεση γεώτρησης από την Chevron το 2026 και την προεξόφληση ότι βαδίζουμε προς ενεργειακή αυτονομία. Στην περίπτωση αυτή φαίνεται ( για ακόμα μια φορά) ότι ‘’κουνάμε τα πόδια μας πριν καβαλήσουμε το άλογο μας’’… Και δεν είναι η πρώτη φορά. Πολλά είναι τα παραδείγματα προηγούμενων υπουργών που διαψεύσθηκαν στην πορεία. Αν ο νέος Υπουργός γνώριζε τι έχει προηγηθεί στον τομέα των ερευνών υδρογονανθράκων στην Ελλάδα, θα ήταν σίγουρα πιο φειδωλός στις δηλώσεις του. Και εξηγούμαι:
Τι έχει προηγηθεί
Η τελευταία προσπάθεια επανεκκίνησης του τομέα υδρογονανθράκων έγινε το 2011 με την ψήφιση του Ν 4001/2011 και την ίδρυση της ΕΔΕΥ (τώρα ΕΔΕΥΕΠ) που έβαλαν σωστές βάσεις για την προώθηση των ερευνών. Έτσι:
Το 2014 υπογράφηκαν τρεις (3) νέες Συμβάσεις Παραχωρήσεων που αυξήθηκαν στις έντεκα (11) το 2020. Η άδεια Πρίνου-Καβάλας προϋπήρχε και είναι ακόμα ενεργή ενώ η αδειοδότηση Βόρεια της Κέρκυρας δεν προχώρησε ποτέ για γεωπολιτικούς λόγους.
Μετά το 2020 το κλίμα για τις έρευνες υδρογονανθράκων άλλαξε λόγω τις προτεραιοποίησης της λεγόμενης ‘’πράσινης μετάβασης’’. Έκτοτε οι έρευνες για υδρογονάνθρακες μπήκαν σε δεύτερη μοίρα. Αποτέλεσμα ήταν η μείωση των παραχωρήσεων σε 5 από τις 11. Λόγω σοβαρών προβλημάτων επιστράφηκαν στο Ελληνικό Δημόσιο οι περιοχές Ιωαννίνων, Αιτωλοακαρνανίας, Άρτας-Πρέβεζας, ΒΔ Πελοποννήσου, Δυτικού Πατραϊκού Κόλπου, ενώ η περιοχή Κατακόλου πάγωσε από τον ίδιο τον Πρωθυπουργό με δημόσια δήλωση του στην Πάτρα στις 22 Νοέμβριου το 2022. Σημειώνεται ότι ταυτόχρονα αποχώρησαν και οι Εταιρίες Repsol και Total. Το «ξήλωμα» αυτό αντί να γίνει λόγος προβληματισμού για τα αίτια, αποσιωπάται με «πανηγυρισμούς» λόγω της εκδήλωσης ενδιαφέροντος από την Chevron.
Είναι βέβαιο ότι, αν δεν γινόταν η πρόσφατη πολιτική αλλαγή στις Ηνωμένες Πολιτείες με την άνοδο του Προέδρου Trump, γνωστού για το «drill baby…drill» και την εγκατάλειψη της πολιτικής της «πράσινης μετάβασης», κανένας θόρυβος δεν θα γινόταν και πιθανώς οι διαδικασίες εκχώρησης στην Chevron θα καθυστερούσαν και άλλο, δεδομένου ότι η εταιρία βρισκόταν σε αναμονή από πολύ καιρό.
Αν ο νέος υπουργός Ενέργειας ήξερε τους πραγματικούς λόγους για το «ξήλωμα», θα προσπαθούσε κατά προτεραιότητα να διορθώσει τους λόγους που το προκάλεσαν και να εκτιμήσει καλύτερα τις διαδικασίες και τους χρόνους που απαιτούνται μέχρι την εκτέλεση γεώτρησης στις προς παραχώρηση περιοχές που ζήτησε η Chevron.
Εάν «τρέξουν» οι διαδικασίες για την διενέργεια του διαγωνισμού και την εκχώρηση των περιοχών, τότε είναι εφικτό να ξεκινήσουν οι έρευνες το 2026. Υπενθυμίζω ότι ακόμα εκκρεμεί ο διαγωνισμός για τις περιοχές νότια της Πελοποννήσου που ζήτησε η ίδια εταιρία πριν από 2,5 μήνες! Ίσως τώρα ΥΠΕΝ και ΕΔΕΥΕΠ, την ανάγκη φιλοτιμία ποιούμενοι, είναι αναγκασμένοι να ξεκινήσουν τις διαδικασίες ταυτόχρονα για όλες τις αιτηθείσες περιοχές.
Η χρονοβόρα διαδικασία
Έστω λοιπόν ότι γίνονται οι διαγωνισμοί και η Chevron υπογράφει Συμβάσεις στις αρχές του 2026. Οι συμβάσεις στην συνέχεια θα πρέπει να κυρωθούν στην Βουλή για να μπουν σε εφαρμογή. Χρειάζονται 2-3 μήνες. Για την πρώτη φάση ερευνών θα πρέπει να σχεδιασθεί εκτεταμένο πρόγραμμα σεισμικών διασκοπήσεων δύο διαστάσεων 2D (οι περιοχές είναι μεγάλες με αραιό δίκτυο παλαιών σεισμικών), να εγκριθεί, να αναζητηθεί η εταιρία εκτέλεσης, και στη συνέχεια να εκτελεσθεί, να γίνει επεξεργασία, ερμηνεία και αξιολόγηση των δεδομένων και εάν τα συμπεράσματα είναι θετικά, να σχεδιασθούν τα επόμενα βήματα, που το πιο πιθανό θα είναι η εκτέλεση νέων σεισμικών διασκοπήσεων, αυτή τη φορά τριών διαστάσεων (3D), στις περιοχές των στόχων που θα προκύψουν. Είναι βέβαιο ότι, αν όλα κυλήσουν ομαλά χωρίς εμπόδια και προσφυγές, το 2026 και το ήμισυ τουλάχιστον του 2027, θα αναλωθούν στα παραπάνω.
Ακολούθως θα γίνουν με τις ίδιες διαδικασίες οι σεισμικές έρευνες 3D για να επιλεγεί ή επιλεγούν οι διατρητικοί στόχοι. Αυτό θα χρειασθεί τουλάχιστον ακόμα ένα χρόνο, οπότε θα βρεθούμε στην καλύτερη περίπτωση προς το τέλος του 2028, για να παρθεί απόφαση για γεώτρηση.
Αν γίνει αυτό στη συνέχεια θα ξεκινήσουν οι διαδικασίες για τη σύνταξη της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, για την έκδοση της απαραίτητης Άδειας για την εκτέλεση της Γεώτρησης. Η Μελέτη και η Άδεια θα πρέπει να συμπεριλαμβάνουν και το λιμάνι υποστήριξης των εργασιών της γεώτρησης. Ακόμα και σήμερα δεν υπάρχει στην χώρα διαθέσιμος, αδειοδοτημένος λιμένας για υποστήριξη υπεράκτιων γεωτρήσεων.
Θα ακολουθήσουν οι θεσμοθετημένες διαδικασίες της Δημόσιας Διαβούλευσης, η εξασφάλιση συναίνεσης από το Περιφερειακό Συμβούλιο ή τα Περιφερειακά Συμβούλια, αν το Λιμάνι είναι σε άλλη Περιφέρεια. Στην συνέχεια θα εκδοθεί η Άδεια της Γεώτρησης. Αν όλα κυλήσουν ομαλά, χωρίς ενστάσεις και προσφυγές, θα απαιτηθεί τουλάχιστο ένα με ενάμιση έτος για να είναι σε θέση η Chevron να ξεκινήσει τις διαδικασίες για εκτέλεση γεώτρησης στο πεδίο.
Δηλαδή θα είμαστε στο τέλος του 2029, χωρίς ακόμα να έχει ξεκινήσει η ίδια η Γεώτρηση. Ίσως το 2030 να δούμε γεωτρύπανο Νότια της Κρήτης. Ίσως.., Μεγάλη λοιπόν είναι η διαφορά μας με την εκτίμηση του νέου υπουργού Ενέργειας για γεώτρηση το 2026.
Εάν ο κος Παπασταύρου είχε σωστή ενημέρωση τόσο για το νομικό μας πλαίσιο όσο και την εμπειρία των τελευταίων δέκα ετών δεν θα διακινδύνευε την πρόβλεψη για γεώτρηση από την Chevron το 2026. Εξ άλλου, μόλις πρόσφατα δόθηκε νέα παράταση στην Exxon-Mobil για την Περιοχή Δυτικά της Κρήτης, δηλαδή πέντε χρόνια μετά την έναρξη της Σύμβασης δεν πάρθηκε καν η απόφαση για την επόμενη φάση της Γεώτρησης.
Και όπως ξέρουμε, μόνον οι γεωτρήσεις βρίσκουν κοιτάσματα υδρογονανθράκων. Πριν από τις γεωτρήσεις υπάρχουν μόνον υποθέσεις. Και με τις υποθέσεις δεν εξασφαλίζεται ενεργειακή αυτονομία.
Επίλυση προβλημάτων
Τελειώνοντας θα ήθελα να επισημάνω τα προβλήματα του τομέα των ερευνών υδρογονανθράκων όπως αυτά καταγράφηκαν τα τελευταία χρόνια και να προτείνω στον νέο Υπουργό να επιδιώξει την επίλυσή τους για να ευοδωθούν οι Έρευνες. Οι Έρευνες Υδρογονανθράκων έχουν ανάγκη τεχνογνωσίας, σημαντικών κεφαλαίων και διαχείρισης επενδυτικού κινδύνου. Φορείς των παραπάνω είναι οι διεθνείς εταιρίες πετρελαίου και ορθώς βρίσκονται στο πεδίο. Απαραίτητη επίσης είναι η εξασφάλιση σωστού επενδυτικού και λειτουργικού περιβάλλοντος και δεδηλωμένης και έμπρακτης Πολιτικής Βούλησης ώστε να διασφαλίζεται Σταθερότητα, Συνέχεια και Συνέπεια. Ε, σε αυτά υστερούμε!
Τα κύρια χαρακτηριστικά στην διαχείριση των παραχωρήσεων μετά το 2011 ήταν: Οι καθυστερήσεις (κυρίως από τις παρεμβάσεις τρίτων, κυρίως οικολόγων και οικολογούντων), και η αργοκίνητη κρατική γραφειοκρατία, με συνέπεια την αδυναμία ολοκλήρωσης των Συμβατικών Προγραμμάτων και την ανάγκη συνεχών παρατάσεων του ερευνητικού χρόνου, που φέρνουν στο τέλος και την εξάντλησή του.
Παραδείγματα καθυστερήσεων είναι: οι προσφυγές τρίτων στην Δικαιοσύνη (ΣΤΕ κλπ, 2-3 χρόνια για τις εκδικάσεις), οι παρεμβάσεις και η παρεμπόδιση εκτέλεσης των προγραμμάτων εργασιών, η καταστροφή εξοπλισμών, οι καταλήψεις κλπ, η αντιμετώπιση θεμάτων ασφαλείας , οι καθυστερήσεις παράδοσης ερευνητικών δεδομένων και έκδοσης αποφάσεων διοίκησης (κυρίως περιβαλλοντικής αδειοδότησης), οι εκδικάσεις δασικών χαρτών, η μη εξασφάλιση αδειοδοτημένων λιμένων υποστήριξης των υπεράκτιων γεωτρήσεων κ.α .
Υποσημείωση: Ο προβλεπόμενος από τις συμβάσεις χρόνος για ολοκλήρωση του προγράμματος εργασιών είναι 7 χρόνια στην ξηρά και 8 χρόνια στην θάλασσα με δικαίωμα δικαιολογημένης παράτασης 50% του χρόνου. Μέσα σε αυτό το διάστημα ο ανάδοχος θα πρέπει να εκτελέσει το πρόγραμμα εργασιών, να προχωρήσει σε γεώτρηση και να ανακαλύψει κοίτασμα. Μετά πρέπει να δηλώσει εκμεταλλευσιμότητα, προκειμένου να εξασφαλίσει 25-ετή άδεια εκμετάλλευσης γύρω από το κοίτασμα εκτός και αν χρειασθεί γεώτρηση επιβεβαίωσης οπότε απαιτείται επιπλέον χρόνος. Διαφορετικά θα πρέπει η περιοχή να επιστραφεί στο Δημόσιο.
