Αν μπορούσε κανείς να φανταστεί, υπερβαίνοντας τη σκληρή πραγματικότητα, τον ιδανικό «αποχαιρετισμό» από τον Βαρδή Βαρδινογιάννη, αυτός θα ήταν στην κλίμακα ενός πολεμικού πλοίου, όπου θα έτεινε ευλαβικά το χέρι στο καπέλο του, αποτίοντας για τελευταία φορά τιμή προς την ελληνική σημαία.
Γιατί μπορεί να πέρασαν πολλά χρόνια από τότε που ο νεαρός αξιωματικός του Π.Ν. αποστρατεύτηκε από τη χούντα λόγω των δημοκρατικών του πεποιθήσεων, αλλά ποτέ αυτός ο μετέπειτα μεγιστάνας του επιχειρείν δεν αποστασιοποιήθηκε από τα τεκταινόμενα στους κόλπους των Ενόπλων Δυνάμεων, ούτε έκρυψε τη μεγάλη αγάπη του προς την πατρίδα.
Σε αυτές τις ανοιχτές θάλασσες που σκίζουν με το πέρασμά τους τα πλοία του Πολεμικού Ναυτικού ταξιδεύει από σήμερα η ψυχή του Βαρδή Βαρδινογιάννη, ενός σπουδαίου Έλληνα που έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 91 ετών και ενώ τον Ιούλιο του 2023 αναγκάστηκε να αποχωριστεί την γυναίκα και πολύτιμη συνοδοιπόρο του Μαριάννα.
«Με βαθύτατη θλίψη, η οικογένεια Βαρδή Ι. Βαρδινογιάννη ανακοινώνει ότι ο αγαπημένος πατέρας και παππούς, Βαρδής Ι. Βαρδινογιάννης, έφυγε από τη ζωή σήμερα Τρίτη 12 Νοεμβρίου 2024», ανακοίνωσε η οικογένεια Βαρδινογιάννη.
Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι έφυγε «πλήρης ημερών» κατά το κοινώς λεγόμενο, ωστόσο στη δική του περίπτωση τέτοια τεχνητά «όρια» μοιάζουν ατυχή. Έζησε μια ζωή ιδιαίτερα γεμάτη, από επιτυχίες, περιπέτειες, δυσκολίες, αλλά και τεράστια κοινωνική προσφορά, ώστε κάθε τέλος, όσο μοιραίο και αναπόφευκτο κι αν είναι, να μη φαντάζει τίποτα λιγότερο από το τέλος μιας ολόκληρης εποχής.
Ο Βαρδής Βαρδινογιάννης ήταν από μόνος του το κορυφαίο πρόσωπο μιας τέτοιας εποχής και ένας από τους τελευταίους μεγάλους του ελληνικού επιχειρείν. Φτιαγμένος από εκείνη τη σπάνια «πάστα» ανθρώπων που από το μηδέν σχεδόν κατάφεραν να χτίσουν μια ολόκληρη αυτοκρατορία, με βαρύ εκτόπισμα εντός, αλλά και εκτός συνόρων.
Η αφετηρία και η αντίσταση
Ο μέχρι σήμερα «κυβερνήτης» αυτού του επιχειρηματικού κολοσσού, με κορωνίδα τον Όμιλο Motor Oil, γεννήθηκε έναν κρύο Δεκέμβριο, τον Δεκέμβριο του 1933, στην Επισκοπή Ρεθύμνου, με γονείς τον Ιωάννη Βαρδινογιάννη και την Χρυσή Θεοδωρουλάκη. Ήταν το πέμπτο από τα οκτώ παιδιά της πολυμελούς οικογένειας και παρά τις δυσκολίες ήταν εξοπλισμένο από τα πρώτα του βήματα με την κρητική λεβεντιά, την υπερηφάνεια, την εργατικότητα και το πείσμα να πετύχει.
Αυτά τα χαρακτηριστικά του, ήταν που τού άνοιξαν σταδιακά τον δρόμο προς την κορυφή, μετά από διαρκή αγώνα και πολλές αγωνίες μέσα σε αντίξοες συνθήκες.
Η αγάπη του για τη θάλασσα και για το Πολεμικό (τότε Βασιλικό) Ναυτικό τον οδήγησε στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων από όπου αποφοίτησε το 1955, για να ακολουθήσει καριέρα αξιωματικού, όπως και ο μεγαλύτερος αδελφός του Νίκος Βαρδινογιάννης.
Σημαιοφόρος όντας γνώρισε τη γυναίκα της ζωής του, τη Μαριάννα, όταν εκείνη πήγαινε ακόμη σχολείο. Ο έρωτάς τους ήταν κεραυνοβόλος και σφράγισε την υπόλοιπη ζωή τους κατά την οποία έμειναν αχώριστοι. Η Μαριάννα Βαρδινογιάννη έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 80 ετών τον Ιούλιο του 2023. Η Μαριάννα Βαρδινογιάννη, γεννήθηκε στην Αθήνα, αλλά μεγάλωσε στην Ερμιόνη, που χαρακτήριζε πάντα «τόπο της καρδιάς της» και καταφύγιό της. Από εκεί καταγόταν η μητέρα της Ευαγγελία, ενώ ο πατέρας της Γιώργος Μπουρνάκης είχε ρίζες από την Αρκαδία. Για τις γυμνασιακές σπουδές της μετακόμισε στον Πειραιά, όπου ξεκίνησε και η καρμική σχέση με τον Βαρδή Βαρδινογιάννη, τον έναν και μοναδικό άνδρα της ζωής της.
Παντρεύτηκαν στις 18 Μαΐου του 1961, με κουμπάρο τον Xρήστο Λαμπράκη και η κοινή τους πορεία στην αρχή μόνο εύκολη δεν ήταν. Εκείνος με τον μισθό των 2.500 δραχμών τότε από το Ναυτικό και εκείνη υπάλληλος της αμερικανικής πρεσβείας για να συμπληρώνει το οικογενειακό εισόδημα.
Ο Βαρδής παρά το νεαρό της ηλικίας του, διέθετε από νωρίς μια σπάνια ωριμότητα, αλλά και ηγετικά προσόντα.
Έτσι, όπως έχει εξομολογηθεί η κα Μαριάννα Βαρδινογιάννη, «τις βασικές αρχές μου τις έδωσαν οι γονείς μου, αλλά ο άνδρας μου ουσιαστικά διαμόρφωσε τον χαρακτήρα μου».
Μαζί ξεπέρασαν πολλά εμπόδια και ευτύχησαν να δημιουργήσουν μια αξιοζήλευτη οικογένεια που αποτελούσε πάντα το κύριο μέλημά τους.
Η καριέρα του στο Πολεμικό Ναυτικό τερματίστηκε πρόωρα, τον Ιούλιο του 1967, λίγους μήνες μετά την εκδήλωση του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου, πληρώνοντας το τίμημα για τις δημοκρατικές καταβολές του. Η αφορμή δόθηκε όταν αρνήθηκε να μεταφέρει εν μέσω σφοδρής θαλασσοταραχής εξόριστους σε κάποιον από τους τόπους μαρτυρίου. Αμέσως πήρε μετάθεση και μετά από λίγο αποστρατεύτηκε με το βαθμό του πλωτάρχη. Στη συνέχεια εξορίστηκε και ο ίδιος στην Αμοργό. Η σύζυγός του Μαριάννα τον ακολούθησε αν και είχαν ήδη δύο μικρά παιδιά και ένα νεογέννητο μωρό. Έμειναν σε ένα μικρό δωμάτιο χωρίς ηλεκτρικό και θέρμανση και κατάφεραν να επιβιώσουν χάρη στη γενναιοδωρία των ντόπιων, τους οποίους δεν ξέχασαν ποτέ…
Όταν αφέθηκε ελεύθερος μυήθηκε στο αντιδικτατορικό Κίνημα του Ναυτικού διασφαλίζοντας τον ανεφοδιασμό των πλοίων. Παράλληλα, μαζί με τον αδελφό του Νίκο εγκαινίασαν το 1970 το διυλιστήριο της Motor Oil στους Aγίους Θεοδώρους. Μετά την εκδήλωση του Κινήματος του Ναυτικού και τη διαφυγή του «Βέλους» στην Ιταλία στάθηκε αρωγός προς τους πρώην συναδέλφους του που φυλακίστηκαν και αποτάχθηκαν, προσλαμβάνοντάς τους στη Motor Oil, ενώ συνέδραμε χρηματικά τον αντιχουντικό αγώνα του ηρωικού Ναυάρχου Νίκου Παππά στο εξωτερικό.
Ακόμη, ήταν εκείνος που κάλυψε τα έξοδα επιστροφής του «Bέλους» στην Ελλάδα, μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Πολλά χρόνια αργότερα η ελληνική Πολιτεία τίμησε τη δράση του και του απένειμε τον τίτλο του Επίτιμου Υποναυάρχου.
Η αγάπη για την Ελλάδα
Τα δημοκρατικά του φρονήματα και το ασίγαστο ενδιαφέρον για την πατρίδα τον χαρακτήριζαν μέχρι το τέλος. Όσοι είχαν την τύχη να συνομιλούν κατά καιρούς μαζί του έβλεπαν απέναντί τους έναν κορυφαίο παράγοντα του επιχειρηματικού χάρτη που όμως…δεν νοιαζόταν να συζητήσει για αριθμούς και business plans. Το βλέμμα του άστραφτε κάτω από τα πυκνά φρύδια του όταν η συζήτηση αφορούσε την κατάσταση της χώρας και κατέληγε πάντα στη «σύσταση» για εθνική συνεννόηση, ενότητα και πολιτική ομοψυχία προς όφελος της Ελλάδας. Όποτε χρειάστηκε το απέδειξε έμπρακτα και ο ίδιος όταν, για παράδειγμα, μέσα στο «βαθύ σκοτάδι» της οικονομικής κρίσης που άλλοι εγκατέλειπαν το κλυδωνιζόμενο εθνικό «σκάφος», εκείνος έβαζε πλάτη με κινήσεις του σε πολλούς τομείς. Μία εξ αυτών η ύψωση της ελληνικής σημαίας στα καράβια της Avin International.
Αυτή η σπουδαία πορεία θα είχε διακοπεί πολλά χρόνια πριν. Και τούτο καθώς στην πολυκύμαντη διαδρομή του βρέθηκε μέχρι και στο στόχαστρο της εγκληματικής τρομοκρατικής οργάνωσης 17 Νοέμβρη.
Ήταν 9.20 το πρωί στις 20 Νοεμβρίου του 1990, όταν ο 57χρονος τότε Βαρδής Βαρδινογιάννης έγινε στόχος επίθεσης στην πλατεία Διλβόη της Νέας Ερυθραίας. Τα μέλη της οργάνωσης του είχαν στήσει καρτέρι και εκτόξευσαν τρεις ρουκέτες με τον επιχειρηματία να σώζεται λόγω της ισχυρής θωράκισης του οχήματός του, αλλά και της μη πυροδότησης μιας βόμβας που είχε τοποθετηθεί σε σταθμευμένο ΙΧ.
Η άνανδρη επίθεση συντάραξε τον πολιτικό κόσμο και την ελληνική κοινωνία. Εκείνος, που βγήκε από αυτή την άγρια περιπέτεια με λίγες αμυχές, παραμένοντας ψύχραιμος και πάντα λιγομίλητος, αρκέστηκε σε λίγες λέξεις: «Εύχομαι να μην το νιώσετε ποτέ, είναι ευτύχημα που κανείς δεν έπαθε τίποτε, σημασία έχει ότι είμαστε εδώ»…
Η γιγάντωση της Motor Oil
Απλός στη συμπεριφορά του, με ανεπιτήδευτη ειλικρίνεια, με την πόρτα του ανοιχτή για όλους και με μια σπάνια ντομπροσύνη, -ο λόγος του ήταν «συμβόλαιο»-, καθοδήγησε επί μισό αιώνα την εξέλιξη της Motor Oil από ένα μικρό διυλιστήριο που ήταν στις αρχές της δεκαετίας του ’70, στον σημερινό κολοσσό, ο οποίος συνεχίζει όμως να λειτουργεί με τις αξίες της οικογενειακής επιχείρησης. Κατάφερε να χτίσει έναν από τους μεγαλύτερους ελληνικούς επιχειρηματικούς ομίλους που καλύπτει ευρύτατο φάσμα δραστηριοτήτων από τον πετρελαϊκό, το ναυτιλιακό και τον τραπεζικό τομέα μέχρι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και εταιρικές συμμετοχές και τοποθετήσεις εκτός συνόρων.
Δεν είναι τυχαίο που οι διεθνείς λίστες, όπως του Forbes, τον περιλάμβαναν ανάμεσα στους πλουσιότερους Έλληνες αλλά και τους ισχυρότερους ανθρώπους στην Ευρώπη και όχι μόνο.
Ο Βαρδής Βαρδινογιάννης ανέλαβε τα ηνία μετά τον ξαφνικό και πρόωρο χαμό του μεγαλύτερου αδελφού του Νίκου, τον Ιούλιο του 1973, και από τότε μέχρι σήμερα τα κράτησε γερά, αφήνοντας όμως σταδιακά, με τη σοφία που τον διέκρινε, τον απαραίτητο «χώρο» στη νέα γενιά της οικογένειας. Έτσι, προετοίμασε μεθοδικά το έδαφος ώστε όταν θα έφευγε εκείνος από τη ζωή να έχει πίσω του άξιους διαδόχους.
Σε αυτή την πορεία των 50 ετών υπάρχουν πολλοί «σταθμοί». Από τους μεγάλους αγώνες για την ανάπτυξη και επέκταση του διυλιστηρίου σε νέες δραστηριότητες και τον διαρκή εκσυγχρονισμό των υποδομών του μέχρι και τα εμβληματικά deals. Όπως το 1996, χρονιά σταθμό στην ιστορία του ομίλου, όταν μέσω της στρατηγικής συμφωνίας με το Σαουδαραβικό κολοσσό Saudi Aramco, πέτυχε ένα τεράστιο βήμα ώστε η Motor Oil να αποτελέσει υπερσύγχρονη ενεργειακή εγκατάσταση υψηλών προδιαγραφών.
Έτσι, υπό τη στιβαρή ηγεσία του, η ΜΟΗ επί μισό αιώνα διαδραματίζει ρόλο στυλοβάτη της εθνικής οικονομίας, μέσω εξαγωγών σε πάνω από 75 χώρες, περισσότερων από 3.000 χιλιάδων καλά αμειβόμενων μόνιμων θέσεων εργασίας και συνεχών επενδύσεων.
Σήμερα, ο Όμιλος Motor Oil έχει 92 επιμέρους εταιρείες, ενώ με τα εμβλήματα των θυγατρικών εταιρειών του (Shell, Avin κ.α.) λειτουργούν περισσότερα από 1.500 πρατήρια καυσίμων, στην Ελλάδα, καθώς και σε χώρες του εξωτερικού. Ακόμη, διαθέτει παραρτήματα σε 8 διαφορετικά κράτη.
Το διυλιστήριό της που είναι ένα από τα πλέον σύγχρονα της Ευρώπης με βαθμό πολυπλοκότητας 12,61 (Nelson Complexity Index), έχει τη δυνατότητα επεξεργασίας διαφόρων τύπων αργού και παράγει ένα ευρύ φάσμα προϊόντων πετρελαίου, εξυπηρετώντας τις εταιρείες εμπορίας πετρελαίου και άλλους φορείς.
Παρόλα αυτά, δεν επαναπαύθηκε ποτέ. Συνέχισε να δουλεύει ακατάπαυστα με «οδηγό» του την επόμενη μέρα για τον Όμιλο, αλλά και για την Ελλάδα.
Τα τελευταία μόλις χρόνια, πέρα από την απόφασή του για την περαιτέρω ενίσχυση του διυλιστηρίου μέσων νέων επενδύσεων, -συνολικά έχουν ξεπεράσει τα 1,7 δις ευρώ-, έγινε το μεγάλο άνοιγμα στις ΑΠΕ και την εμπορία ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου.
Ο βραχίονας της Motor Oil Renewable Energy (MORE) εξελίχθηκε μέσα από διαδοχικές εξαγορές, σε χρόνο ρεκόρ, σε έναν από τους ισχυρότερους εγχώριους ομίλους πράσινης ενέργειας, διαθέτοντας εγκατεστημένη ισχύ σε ΑΠΕ (αιολικά, φωτοβολταϊκά και υδροηλεκτρικά έργα) άνω των 800 ΜW και με ένα χαρτοφυλάκιο έργων ΑΠΕ και συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας σε διάφορα στάδια ανάπτυξης άνω των 3 GW.
Με ορίζοντα το 2030, η ΜΟΗ προχωράει στο μεγαλύτερο επενδυτικό πλάνο με γνώμονα τον ενεργειακό μετασχηματισμό, ύψους άνω των 4 δισ., σε πολλά και διαφορετικά πεδία.
Παράλληλα, ο Όμιλος Βαρδινογιάννη εξακολουθεί να καταγράφει ηχηρό «παρών» στον τραπεζικό τομέα, το χώρο των μέσων μαζικής ενημέρωσης κ.α.
Η τεράστια κοινωνική προσφορά
Εκτός από την αγάπη για την πατρίδα και το ισχυρότατο επιχειρηματικό του εκτόπισμα, τον Βαρδή Βαρδινογιάννη τον χαρακτήριζε η τεράστια κοινωνική προσφορά του. Παράλληλα, με τις δωρεές και χορηγίες ύψους δεκάδων εκατομμυρίων κάθε χρόνο μέσω της Motor Oil για τις τέχνες, τον πολιτισμό, τον αθλητισμό, την εκπαίδευση, το περιβάλλον, αλλά και την αρωγή προς τις τοπικές κοινότητες.
Πρώτα και κύρια στηρίζοντας με όλες του τις δυνάμεις το όραμα ζωής της Μαριάννας Βαρδινογιάννη για τη δημιουργία της πρώτης Oγκολογικής Mονάδας Παίδων στη χώρα μέσω της «Ελπίδας», τις ποικίλες φιλανθρωπικές δράσεις του «Ιδρύματος Mαριάννα B. Bαρδινογιάννη» και τις αμέτρητες πρωτοβουλίες της με άμεσο κοινωνικό αντίκρισμα. H Μαριάννα Βαρδινογιάννη ξεχώρισε σε όλη αυτή την πολυετή διαδρομή προσφοράς γιατί δεν είδε ποτέ τους τίτλους ως αυτοσκοπό, αλλά, αντίθετα, ως «βατήρα» για την επίτευξη των στόχων της. Έτσι, είτε ως Πρέσβης Καλής Θελήσεως της UNESCO, είτε ως Ιδρύτρια και Πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων Παιδιών με Καρκίνο ΕΛΠΙΔΑ και του Ιδρύματος Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη, αλλά και του Συλλόγου «Όραμα ΕΛΠΙΔΑΣ», αφιέρωσε τη ζωή της για τους υψηλούς σκοπούς αυτών των πρωτοβουλιών.
Ακόμη όμως και απέναντι στους εργαζόμενους στον Όμιλό του ή στους συντοπίτες του στην Κρήτη ήταν «ο δικός τους Βαρδής», ο άνθρωπος στον οποίο θα κατέφευγαν τη δύσκολη στιγμή και θα έβρισκαν την ουσιαστική συμπαράστασή του, αθόρυβα, χωρίς ποτέ τίποτα να βγει στο φως της δημοσιότητας.
Αυτή την μοναδική παρακαταθήκη αφήνει στην οικογένειά του, που ήταν πάντα η μεγαλύτερη δύναμη και η πρώτη του προτεραιότητα. Την παραλαμβάνουν από τα χέρια του τα πέντε παιδιά του, ο Γιάννης, η Xριστιάννα, ο Γιώργος, ο Nίκος και η Bαρδιάννα, που παρά τον ανθρώπινο πόνο της απώλειας και το πράγματι δυσαναπλήρωτο κενό που αφήνει με το θάνατό του, καλούνται να περπατήσουν τα δικά του βήματα…
