Το Ισραήλ δέχθηκε εκ νέου επίθεση, ενισχύοντας τις ανησυχίες για ανάφλεξη στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Αν και μέχρι σήμερα δεν έχουμε επανάληψη της εκρηκτική εκτίναξης των τιμών όπως έγινε το 1973, αυτό που καθορίζει την αγορά ενέργειας είναι οι έντονες διακυμάνσεις, που θυμίζουν roller coaster, και η προσπάθεια των αναλυτών και των επενδυτών να διαβλέψουν πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση.
Το βέβαιο είναι ότι η διαμόρφωση της αγοράς δεν περιορίζεται στην προσφορά και τη ζήτηση, αλλά εξελίσσεται σε μια δύσκολη εξίσωση με πολλές μεταβλητές και αγνώστους.
Αλλαγή σκηνικού σε λίγες ώρες
Πριν από περίπου δέκα ημέρες, οι τιμές του πετρελαίου φαινόταν να υποχωρούν επιτέλους, δίνοντας ανάσα σε κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες, που προσπαθούν να χαλιναγωγήσουν τον εκρηκτικό πληθωρισμό.
Η παγκόσμια ενεργειακή αγορά φάνηκε ότι μπόρεσε να απορροφήσει τους κραδασμούς των ρωσικών κυρώσεων και του πολέμου στην Ουκρανία, ανοίγοντας νέους δρόμους προμηθειών και δημιουργώντας νέες συνεργασίες στην αναζήτηση εναλλακτικών παρόχων.
Ωστόσο, η ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή φαίνεται ότι αλλάζει τα δεδομένα στην αγορά, με τους traders να παρακολουθούν τις εξελίξεις και τους αναλυτές να επεξεργάζονται διάφορα σενάρια, πολλά εκ των οποίων είναι εφιαλτικά, καθώς προβλέπουν εκτίναξη των τιμών σε πολύ υψηλά επίπεδα.
Γεγονός είναι ότι κάθε εστία που ανάβει στη Μέση Ανατολή, όσο μικρή και περιορισμένη κι αν είναι δημιουργεί αρχικά νευρικότητα στις ενεργειακές αγορές. Αυτό συμβαίνει και στην τρέχουσα κρίση, παρά το γεγονός ότι το Ισραήλ έχει μηδαμινή παραγωγή πετρελαίου, είναι ωστόσο ένας φέρελπις σημαντικός παίκτης στο φυσικό αέριο.
Ο εκτυλισσόμενος πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς κινδυνεύει να διαταράξει την τακτική ροή πετρελαίου από την περιοχή, πυροδοτώντας αστάθεια στις παγκόσμιες αγορές ενέργειας, και πλέον αρκετοί μιλούν για επιστροφή του Brent πάνω από τα 100 δολ. ανά βαρέλι.
Μνήμες '73
Ο πόλεμος του Γιομ Κιπούρ το 1973, μεταξύ του Ισραήλ και των αραβικών κρατών, τείνει να μνημονεύεται συχνά το τελευταίο διάστημα με τους αναλυτές να αναζητούν ομοιότητες και διαφορές μεταξύ του τότε και του σήμερα.
Αν και οι προοπτικές μιας πετρελαϊκής κρίσης τέτοιας κλίμακας μπορεί να είναι απίθανες, ανεξάρτητα από την έκβαση της σύγκρουσης γύρω από τη Γάζα, η άνοδος των τιμών στα ορυκτά καύσιμα και η αναστάτωση της αγοράς εν γένει, θεωρούνται από πολλούς ως το βασικό βραχυπρόθεσμο σενάριο.
Οι συνθήκες
Οι επιθέσεις της Χαμάς στο Ισραήλ θα έχουν επιπτώσεις στην αγορά πετρελαίου εάν η σύγκρουση διευρυνθεί και περιλαμβάνει τη Χεζμπολάχ ή το Ιράν. Πιθανότατα θα υπάρξουν εκκλήσεις για ενίσχυση της επιβολής των κυρώσεων στις εξαγωγές ιρανικού πετρελαίου, οι οποίες έχουν αυξηθεί τους τελευταίους έξι μήνες. Οι συνομιλίες εξομάλυνσης μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ισραήλ θα μπορούσαν να διακοπούν εν μέσω της βαθύτερης ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης, κλείνοντας μια σημαντική λεωφόρο συνεργασίας ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας. Ένα βασικό ζήτημα που πρέπει να προσέξουμε τις επόμενες εβδομάδες και μήνες είναι εάν η διακοπή της προμήθειας πετρελαίου από το Ιράν ή η διαρκής αύξηση της τιμής του πετρελαίου θα αλλάξει τα σχέδια της Σαουδικής Αραβίας να χαλαρώσει τις περικοπές παραγωγής της.
Έντονες διακυμάνσεις
Μετά την ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή, οι τιμές του πετρελαίουBrent καταγράφουν έντονες διακυμάνσεις με τους επενδυτές να προσπαθούν να διαβλέψουν ποιες θα είναι οι επιπτώσεις της νέας αυτής κρίσης στις ενεργειακές αγορές
Το Ισραήλ έχει αμελητέα παραγωγή πετρελαίου, αλλά είναι σημαντικός παραγωγός φυσικού αερίου. Μετά την επίθεση, η χώρα ανέστειλε την παραγωγή στο υπεράκτιο κοίτασμα φυσικού αερίου Tamar, το οποίο τροφοδοτεί την εγχώρια αγορά καθώς και την Ιορδανία και την Αίγυπτο.
Το Ιράν
Μέχρι στιγμής, Αμερικανοί και Ισραηλινοί αξιωματούχοι έχουν αποφύγει να κατηγορήσουν το Ιράν για άμεση ανάμειξη στις επιθέσεις της Χαμάς. Αλλά εδώ και χρόνια, το Ιράν υποστηρίζει τόσο τη Χαμάς όσο και τη Χεζμπολάχ. Εάν προκύψουν στοιχεία ότι η Τεχεράνη παρείχε υλική ή οικονομική υποστήριξη για τις επιθέσεις της Χαμάς, είναι πολύ πιθανόν να αναβιώσουν οι αμερικανικές κυρώσεις στις εξαγωγές πετρελαίου του Ιράν. Μεταξύ Μαΐου και Σεπτεμβρίου του τρέχοντος έτους, οι εξαγωγές αργού πετρελαίου και συμπυκνωμάτων του Ιράν ήταν κατά μέσο όρο περίπου 1,4 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα (b/d), επιστρέφοντας σε υψηλό τετραετίας.
Άτυπη χαλάρωση
Υπάρχει μια ευρέως διαδεδομένη αντίληψη στην αγορά πετρελαίου ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν χαλαρώσει την επιβολή των κυρώσεων στο Ιράν καθώς -μεταξύ άλλων θεμάτωνν- διαπραγματεύονταν την απελευθέρωση αρκετών πολιτικών κρατουμένων τον περασμένο μήνα. Η άνοδος των εξαγωγών πετρελαίου του Ιράν από τον Μάιο βοήθησε να αντισταθμιστούν οι βαθιές περικοπές παραγωγής από τη Σαουδική Αραβία και άλλους παραγωγούς. Εάν η αυστηρότερη επιβολή των κυρώσεων περιορίσει τους όγκους του Ιράν το τέταρτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, τα αναμενόμενα ελλείμματα προσφοράς θα μπορούσαν να αυξηθούν ακόμη περισσότερο.
Μία σπίθα αρκεί
Αν και είναι εξαιρετικά δύσκολο να προβλέψει κανείς πώς θα εξελιχθούν τα γεγονότα τους επόμενους μήνες, αναλυτές εκτιμούν ότι αρκεί μια σπίθα για να επεκταθεί η σύγκρουση σε γειτονικά κράτη, ειδικά στον Λίβανο και το Ιράν. Το Ισραήλ έχει ήδη βομβαρδίσει στόχους εντός των λιβανικών συνόρων και σκότωσε αρκετούς μαχητές που φέρεται να πέρασαν τα σύνορα με το Ισραήλ. Ισραηλινά πλήγματα σε ιρανικούς στόχους είναι επίσης πιθανά.
Οι κινήσεις του ΟΠΕΚ
Προς το παρόν, δεν είναι πιθανές σημαντικές αλλαγές στη διαχείριση της αγοράς πετρελαίου. Η Σαουδική Αραβία και οι συμμαχικοί παραγωγοί στον Οργανισμό Πετρελαιοεξαγωγικών Χωρών (OPEC+) πιθανότατα θα παρακολουθούν τον αντίκτυπο των συνεχιζόμενων γεγονότων, αλλά θα αποφύγουν οποιεσδήποτε αποφάσεις που βασίζονται σε βραχυπρόθεσμη αστάθεια.
Ο ΟΠΕΚ πάντως, μπορεί να κάνει τη ζωή πολύ δύσκολη για τους υποστηρικτές του Ισραήλ στη Δύση, εάν αποφασίσει ότι το θέλει. Δεν χρειάζεται καν να ανατρέξει κανείς στο εμπάργκο πετρελαίου της δεκαετίας του 1970 για να βρει αποδείξεις γι' αυτό – ο ΟΠΕΚ έχει δείξει ότι είναι πρόθυμος να συμφιλιωθεί με τη Ρωσία τα τελευταία χρόνια.
Το Κατάρ και η Ρωσία είναι επίσης σημαντικοί παγκόσμιοι προμηθευτές φυσικού αερίου . Εν τω μεταξύ, η ακόρεστη ανάγκη της Ασίας για εισαγωγές ορυκτών καυσίμων για να τροφοδοτήσει τις αναπτυσσόμενες οικονομίες της θα επιβαρύνει επίσης τις παγκόσμιες προμήθειες και τις αυξανόμενες τιμές.
Προειδοποιήσεις από τον ΙΕΑ
Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας προειδοποίησε ότι οι αγορές πετρελαίου είναι πιθανό να παραμείνουν σε άνοδο καθώς ο πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς συνεχίζεται, με τους επενδυτές να παρακολουθούν στενά την πιθανότητα διακοπής της παραγωγής στη Μέση Ανατολή .
Ο παγκόσμιος κορυφαίος ενεργειακός εποπτικός οργανισμός δήλωσε στην τελευταία μηνιαία έκθεσή του για την αγορά πετρελαίου, ότι ενώ η σύγκρουση δεν είχε ακόμη άμεσο αντίκτυπο στη φυσική προσφορά, οι συμμετέχοντες στην ενεργειακή αγορά θα «παραμείνουν δεσμευμένοι» καθώς η κρίση ξεδιπλώνεται.
«Η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή είναι γεμάτη αβεβαιότητα και τα γεγονότα εξελίσσονται γρήγορα», ανέφερε ο IEA στην έκθεσή του.
«Μέσα σε ένα πλαίσιο αυστηρά ισορροπημένων αγορών πετρελαίου που αναμένει ο ΔΟΕ για κάποιο χρονικό διάστημα, η διεθνής κοινότητα θα παραμείνει επικεντρωμένη στους κινδύνους για τις ροές πετρελαίου της περιοχής», πρόσθεσε η υπηρεσία ενέργειας.
Απελευθέρωση των αποθεμάτων έκτακτης ανάγκης
Σημειώνοντας μια «απότομη κλιμάκωση του γεωπολιτικού κινδύνου», ο ΔΟΕ είπε ότι θα συνεχίσει να παρακολουθεί στενά τις αγορές πετρελαίου και θα «είναι έτοιμος να δράσει εάν χρειαστεί, για να διασφαλίσει ότι οι αγορές θα παραμείνουν επαρκώς εφοδιασμένες».
Σε περίπτωση απότομης έλλειψης εφοδιασμού πετρελαίου, η απάντηση του ΔΟΕ περιλαμβάνει τα κράτη μέλη που απελευθερώνουν αποθέματα έκτακτης ανάγκης ή/και εφαρμόζουν μέτρα περιορισμού της ζήτησης.
Το Ισραήλ δεν είναι σημαντικός παραγωγός πετρελαίου και καμία σημαντική πετρελαϊκή υποδομή δεν βρίσκεται κοντά στη Λωρίδα της Γάζας.
Ο ΔΟΕ σημειώνει, ωστόσο, ότι η Μέση Ανατολή αντιπροσωπεύει περισσότερο από το ένα τρίτο του παγκόσμιου θαλάσσιου εμπορίου πετρελαίου και η σύγκρουση Ισραήλ-Χαμάς έχει εντείνει τους φόβους ότι οι μάχες μπορεί να επηρεάσουν την περιφερειακή παραγωγή ενέργειας.
Η εικόνα στην Αίγυπτο
Στον αραβικό κόσμο, η Αίγυπτος και τα 110 εκατομμύρια πολίτες είναι στα πρόθυρα οικονομικής κρίσης, με την υποτίμηση του νομίσματος σίγουρα να ακολουθεί τις προεδρικές εκλογές του Δεκεμβρίου, ακόμα και στο καλύτερο σενάριο.
Κι ένας πόλεμος στη γειτονιά σίγουρα επιταχύνει την εσωτερική αποσταθεροποίηση της Αιγύπτου.
Ο Λίβανος, εν τω μεταξύ, δεν έχει καμία δυναμική να περιορίσει τη βία ή να παρέχει υπηρεσίες σε μια επερχόμενη κρίση, ούτε καμία ικανότητα να περιορίσει τη Χεζμπολάχ.
Υπό πίεση
Ο κόμβος φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου βρίσκεται ήδη υπό πίεση, καθώς το Ισραήλ διέκοψε τις εξαγωγές φυσικού αερίου στην Αίγυπτο από το κοίτασμα Tamar.
Οι επενδύσεις του Κόλπου στα έργα φυσικού αερίου του Ισραήλ θα μπορούσαν επίσης να ανατραπούν.
Παράλληλα, τα αραβικά κράτη γύρω από το Ισραήλ δεν έχουν τον δημοσιονομικό χώρο ή τους πολιτικούς μοχλούς για να διαχειριστούν ταυτόχρονα την ασφάλεια και την οικονομική κρίση.
Όλα αυτά ισοδυναμούν με ένα περιβάλλον που αποθαρρύνει τη συνεργασία, ενθαρρύνει την εσωτερική καταστολή και δημιουργεί διευρυμένες εστίες ανάφλεξης.
Ο παράγοντας Σαουδική Αραβία
Για τις αγορές πετρελαίου, η Σαουδική Αραβία διατηρεί την ικανότητα να διαταράσσει και να εκπλήσσει. Τον Μάρτιο, η Κίνα μεσολάβησε για την επανέναρξη των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν που διακόπηκαν το 2016. Τον Σεπτέμβριο, κατά τη διάρκεια των συνεδριάσεων της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, ο Σαουδάραβας πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν δήλωσε σε μια συνέντευξη στο Fox News ότι οι συνομιλίες εξομάλυνσης μεταξύ της κυβέρνησής του και του Ισραήλ προχωρούσαν σταθερά. Και οι δύο διπλωματικές προσπάθειες ήταν σημάδια μιας δομικής αλλαγής στη Μέση Ανατολή.
Η Σαουδική Αραβία συντονίζει επίσης τη Ρωσία και άλλες χώρες μέσω του ΟΠΕΚ+, μιας επέκτασης του αρχικού ομίλου του ΟΠΕΚ. Ωστόσο, το Ιράν και η Ρωσία λειτουργούν μια σκιώδη εξαγωγική αγορά, ενώ το Ριάντ προσπάθησε να ελέγξει την παραγωγή του ΟΠΕΚ+ επωμιζόμενη περικοπές κυρίως στη δική της παραγωγή.
