Ισραήλ
Το 2009 το Ισραήλ ανακαλύπτοντας τα δύο μεγάλα κοιτάσματα στο Λεβιάθαν και Ταμάρ, μαζί με τρία άλλα μικρότερου μεγέθους, είχε προσδιοριστεί ως ο μεγάλος γίγαντας αερίου στην περιοχή με ποσότητες 810 Bcm (29 Tcf), επαρκείς για να καλύψουν τις εσωτερικές ανάγκες και για εξαγωγή.
Λεβιάθαν – Βρίσκεται σε απόσταση 135 Κm από τις ακτές της Χάιφα και σε βάθος βυθού 1600m έχουν ανακαλυφθεί το 2010 ποσότητες 460-566 Bcm (17-20 Tcf). Με μερίδια Noble (40%), Delek Group (45%) και Ratio Oil (15%).
Ταμάρ – Είναι το δεύτερο μεγαλύτερο κοίτασμα που ανακαλύφθηκε το 2009 σε απόσταση 90 Km από τις ακτές του βορείου Ισραήλ, σε βάθος 1650m με ποσότητες 274 Bcm (9.7 Tcf). Μερίδια Noble (36%), Delek (31%) και Isramco Neger (29%).
Με βάση τις αμερικάνικες γεωλογικές έρευνες υπολογίζονται ποσότητες 2.53 Tcm αερίου στην περιοχή, αρκετές για τις εγχώριες ανάγκες 20 χρόνων και για εξαγωγή.
Κύπρος
Η Κύπρος προχώρησε σε διαχωρισμό 12 οικοπέδων στην ΑΟΖ της μετά από συμφωνίες με την Αίγυπτο το 2003 και υπογραφή το 2006, με τον Λίβανο το 2007 (εκκρεμεί επικύρωση από το Κοινοβούλιο) και πιο πρόσφατα με το Ισραήλ.
Αφροδίτη – Πεδίο στο οικόπεδο 12 σε απόσταση 180 Km από τις ακτές νότια της Κύπρου και 65 Km δυτικά του ισραηλινού Λεβιάθαν. Ανακαλύφθηκε σε βάθος βυθού 1700m με ποσότητες 3 – 8 Tcf (84 – 224 Bcm), επαρκείς για τις εσωτερικές ανάγκες ηλεκτροπαραγωγής και για εξαγωγή. Μερίδια εξόρυξης Noble Energy (35%), Delek Drilling (30%), Royal Dutch Shell (35%).
Καλυψώ - Στον δεύτερο γύρο αδειοδοτήσεων (14 άδειες) η Eni ανακάλυψε υποσχόμενες ποσότητες καλής κλάσης αερίου (παρομοίου με το Zohr) στο πηγάδι Καλυψώ του οικοπέδου 6 που θα συνεκμεταλλευτεί μαζί με τη γαλλική Total.
Τον Οκτώβριο του 2018 η αμερικανική Exxon-Mobil / Qatar Petroleum θα διεξάγει δύο γεωτρήσεις στα πεδία Δελφίνη και Γλαύκο στο οικόπεδο 10 με μεγάλες πιθανότητες για καλά κοιτάσματα.
Η μεγάλη ανακάλυψη του πεδίου Zohr το 2015 από την Eni όπως και άλλες δυτικά του Δέλτα του Νείλου (WND), Ευρύτερα στο Noors, Attoll και με επίσπευση της εκμετάλλευήης τους έδωσαν ώθηση στην παραγωγή φυσικού αερίου για τις εσωτερικές ανάγκες και για εξαγωγή. Μόλις πρόσφατα η νέα ανακάλυψη του πηγαδιού Noor θα αλλάξει τον ενεργειακό χάρτη της περιοχής. Τα τελευταία 5 χρόνια έχουν υπογραφεί 80 συμφωνίες εκμετάλλευσης κοιτασμάτων της Αιγύπτου με διεθνείς εταιρείες.
Zohr – Το 2015 η Eni ανακοίνωσε μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου παγκοσμίου κλάσης. Το πηγάδι βρίσκεται στο οικόπεδο Shorouk σε βάθος 1.450m με ποσότητες πέραν του 30 Tcf (840 Bcm). Μερίδια Eni (50%), Russian Rosneft (30%), BP(10%), UAE(10%).
Σε χρόνο ρεκόρ η Eni άρχισε πρόσφατα παραγωγή της μεγαλύτερης ανακάλυψης αερίου στη Μεσόγειο με μέγιστη παραγωγή 2,7 Bcm/d ημερησίως.
Δυτικά Δέλτα Νείλου (WND) – Καλύπτει πέντε πεδία αερίου βόρεια της Αλεξάνδρειας και δυτικά της Μεσογείου. Με ποσότητες αερίου 5Tcf και μεγίστη παραγωγή 1,5 Bcm/d ημερησίως. Η ανάπτυξη WND είναι η δεύτερη μεγαλύτερη σε ποσότητα φυσικού αερίου μετά από το Zohr.
Greater Nooros και Baltim South West – Σχετικά πρόσφατες ανακαλύψεις με την παραγωγή από το Nooros να άρχισε το 2016 με 1 Bcf/d και το Baltim SW με την παραγωγή να αρχίζει το τέλος του 2020.
Atoll – Υποσχόμενη ανακάλυψη τον Μάρτιο του 2015 από την BP μαζί με την Eni και EGAS, με παραγωγή 350 Mcf/d ημερησίως.
West Delta Deep Marine (WDDM) – Αναμενόμενες ποσότητες 400 Mcf/d μέχρι 2020. Μερίδια Shell (50%) και Petronas (50%).
Πηγάδι Νoor
Το πηγάδι Noor ανακοινώθηκε από την Eni τον Ιούνιο στο οικόπεδο Shorouk και είναι τριπλάσιο σε μέγεθος του Zorh με υπολογιζόμενη παραγωγή 90 Tcf αερίου. Τα δικαιώματα ανόρυξης $105 εκατ. έχει η Eni η οποία θα ξεκινήσει τη γεώτρηση τον Αύγουστο του 2018 και αναμένεται να επενδύσει $3 δισ.
Αγωγός East-Med
Εν τω μεταξύ έχει υπογραφεί τριεθνές MoU μεταξύ Ελλάδας, Ισραήλ και Κύπρου για ενεργειακή γέφυρα συνεργασίας μιας τρίτης οδού του αγωγού East-Med για μεταφορά αερίου προς τη νοτιοανατολική και κεντρική Ευρώπη. Με τη στήριξη της ΕΕ η αρχική μελέτη βιωσιμότητας για την κατασκευή του μακρύτερου υποθαλάσσιου αγωγού μήκους 2200 Km έδειξε ότι παρόλο που το κόστος ανέρχεται σε $ 7 δισ. μπορεί να είναι εμπορεύσιμη ανάλογα με την τιμή του πετρελαίου. Είναι επίσης τεχνικά εφικτή η όδευση 1000 Km μέρος του αγωγού σε βάθος 3000 m. Η επιλογή της Ελλάδας ως διαμετακομιστικής χώρας μεταφοράς του αερίου της ΝΑ Μεσογείου θα της αποφέρει σημαντικά οικονομικά και γεωπολιτικά οφέλη. Ο αγωγός East-Med θα ανταγωνιστεί τους υφιστάμενους και μελλοντικούς αγωγούς προμήθειας αερίου από τη Ρωσία και το Αζερμπαϊτζάν. Η οικονομικότερη επιλογή όδευσης αγωγού προς την Τουρκία μικρότερης απόστασης 200 Km μέσω Κύπρου αποτελεί επιδίωξη της Τουρκίας για να παραμείνει ο μοναδικός ενεργειακός κόμβος στην περιοχή.
Η ανακάλυψη του Zohr και μόλις πρόσφατα του μεγαλύτερου Noor έχει αλλάξει τα σχέδια της Αιγύπτου, γιατί με τα υφιστάμενα δύο αδρανή τερματικά υγροποίησης (Damietta και Idku) έχει μετατραπεί σε δυνητικό εξαγωγέα φυσικού αερίου. Αυτό ενισχύεται από το ενδιαφέρον των γειτονικών χωρών Ισραήλ και Κύπρου χρησιμοποίησης των τερματικών αυτών για εξαγωγή του δικού τους αερίου σε υγροποιημένο LNG.
Η Eni προγραμματίζει επενδύσεις πέραν των $10 δισ. μέχρι το 2022 στο Δέλτα του Νείλου της Αιγύπτου, όπου το αέριο της ΝΑ Μεσογείου θα είναι ελκυστικό στην Ευρώπη (απεξάρτηση από τη Ρωσία) και στην Κίνα με αυξημένες ανάγκες 15%. Η Αίγυπτος με τους γείτονες της θα βοηθήσουν στη διασπορά της προμήθειας φυσικού αερίου στην ΕΕ. Με τα δύο LNG τερματικά και δύο υφιστάμενους διασυνοριακούς αγωγούς αερίου η ολική ικανότητα εξαγωγής ανέρχεται στα 35 Bcm.
Παρόλο που η αρχικός σχεδιασμός της Κύπρου ήταν η ανάπτυξη του δικού της τερματικού υγροποίησης (5 mtpa)για εξαγωγή από το Αφροδίτη και από το Λεβιάθαν του Ισραήλ, σήμερα έχει εστιάσει την προσοχή της για την απευθείας κατασκευή αγωγού από το Αφροδίτη στο τερματικό στις ακτές της Αιγύπτου. Το Μάιο του 2018 η Αίγυπτος ανακοίνωσε το σχεδιασμό αγωγού αερίου από το Κυπριακό Αφροδίτη μετά την υπογραφή MoU για μεταφορά του μεταξύ των δύο χωρών. Υπάρχει και η σκέψη να διοχετευθεί το αέριο της Αφροδίτης μέσω του Zohr, όμως η όλη κατάσταση θα αξιολογηθεί ανάλογα με την ποσότητα φυσικού αερίου στο κυπριακό οικόπεδο 6 (πεδίο Καλυψώ) και στο οικόπεδο 10 (πεδία Δελφίνι και Γλαύκο). Η ανακοίνωση της συμφωνίας των δύο χωρών διευκολύνει την αξιοποίηση των κοιτασμάτων στο πεδίο Αφροδίτη του τεμαχίου 12 της Κυπριακής ΑΟΖ και θα αποφέρει στην Κύπρο περίπου 17δισ. σε περίοδο 15 ετών. Δεν είναι βέβαιη η εμπορευσιμότητα του όλου έργου και κατά πόσο το αέριο της Κύπρου θα εξαχθεί στην Ευρώπη με LNG. Επιπλέον η εταιρεία Noble ζητά να βελτιωθεί υπέρ της κατά 20% ο διαμοιρασμός των ποσοστών με την Κυπριακή Δημοκρατία, επικαλούμενη τον κίνδυνο από την διακύμανση της τιμής του πετρελαίου κάτω από τα $60/βαρέλι και τις ποσότητες παραγωγής, κάτι που θα μας κοστίσει περίπου $2 δισ. Σε οποιαδήποτε κατάληξη της συμφωνίας μετά τις γεωτρήσεις του οικοπέδου 10, θα πρέπει να διασφαλίζεται η έναρξη της εκμετάλλευσης του κοιτάσματος εντός τακτού χρονικού διαστήματος.
Πρόσφατα το Ισραήλ ανακοίνωσε την υπογραφή δύο δεκαετής συμφωνίες αξίας $15 δις μεταξύ της Αιγυπτιακής εταιρείας Dolphinus Holdings και των εταιρειών Noble/Delek για εισαγωγή 64 Bcm από το Tamar στο τερματικό Damietta LNG και από το Λεβιάθαν στο τερματικό Idku στην Αίγυπτο.
Όλα αυτά οδηγούν στη δημιουργία ενεργειακού κόμβου στην Αίγυπτο για εξαγωγή του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου. Φυσικά θα πρέπει να υπερπηδηθούν γεωπολιτικά εμπόδια και δύσκολες εμπορικές συμφωνίες.
Συμπεράσματα
Συνοψίζοντας υπάρχουν οι πιο κάτω επιλογές:
1. Εξαγωγή του αερίου της ΝΑ Μεσογείου με LNG μέσω των δύο τερματικών υγροποίησης της Shell με ενεργειακό κόμβο την Αίγυπτο.
2. Κατασκευή του υποθαλάσσιου αγωγού East- Med από Ισραήλ και Κύπρο μέσω Ελλάδας προς Ευρώπη.
3. Κατασκευή αγωγού μέσω Κύπρου προς Τουρκία για μεταφορά του αερίου και ενισχύοντας την ενεργειακά κομβική της θέση.
4. Η χρησιμοποίηση τερματικού υγροποίησης στην Aqaba της ΑΟΖ της Ιορδανίας, αποφεύγοντας την μεταφορά αερίου προς την Ασία μέσω της διώρυγας του Suez.
5. Η χρησιμοποίηση πλωτών τερματικών FLNG στην Μεσόγειο σαν ευκολότερη και προσωρινή λύση.
Μέχρι το τέλος του 2018 θα ξεκαθαρίσει το ενεργειακό τοπίο μετά τις γεωτρήσεις της Αμερικανικής Exxon-Mobil στη Δελφίνη και τον Γλαύκο στο οικόπεδο 10 της Κυπριακής ΑΟΖ, που μαζί με τις γεωτρήσεις της Eni / Total στο Καλυψώ του οικόπεδού 6 θα προσδιοριστεί το ενεργειακό μέλλον της Κύπρου και των γειτόνων της.
Η πολιτική διευθέτηση του Κυπριακού προβλήματος θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τις ποσότητες φυσικού αερίου που αναμένεται να ανακαλυφθούν στην ΑΟΖ της Κύπρου, μετά τις ανακαλύψεις των γειτονικών πεδίων Noor και Zohr στην Αίγυπτο, τις αποφάσεις που θα ληφθούν για την εκμετάλλευση του αερίου της ευρύτερης περιοχής της ΝΑ μεσογείου και τις επιλογές διοχέτευσης του στις αγορές της Ευρώπης και της Ασίας.
Παράλληλα η όλη συμπεριφορά της Τουρκίας απέναντι σε παίκτες κλειδί όπως οι ΗΠΑ και το Ισραήλ, η αναπόφευκτη εμπλοκή της ΕΕ με ενδιαφερόμενες χώρες όπως η Γαλλία, η Ιταλία, η Κύπρος, η Ελλάδα και η προσφερόμενη επιλογή της Αιγύπτου ως ενεργειακός κόμβος θα παίξουν καταλυτικό ρόλο στο ισοζύγιο δυνάμεων στην περιοχή.
*Ο Σπύρος Πετούσης είναι εγκεκριμένος διευθυντής EurIng, CEng FIET, CMgr FCMI
(Φιλελεύθερος)
