Σήμερα, το μοναδικό μεγάλο έργο που υπόσχεται θεωρητική αύξηση της παραγωγής είναι το Vostok Oil της κρατικής Rosneft. Αυτό το έργο, το οποίο διαφημιζόταν εντατικά μεταξύ 2019 και 2021, προβλέπονταν αρχικά να περιέχει 6 δισεκατομμύρια τόνους αποθεμάτων και να φτάσει σε ετήσια παραγωγή 115 εκατομμύρια τόνους (2,3 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα) μέχρι το 2033, με έναν αρχικό στόχο παραγωγής 30 εκατομμυρίων τόνων ετησίως από το 2024.
Το Vostok Oil είναι στην πραγματικότητα ένα σύνθετο έργο που αποτελείται από πολλά στοιχεία: την υφιστάμενη συστάδα κοιτασμάτων Vankor, έναν νέο αγωγό μήκους 770 χλμ. προς τη Θάλασσα Κάρα, τα νέα και αανέγγιχτα κοιτάσματα Payakha, Baikalovskoye και Irkinskoye στη χερσόνησο Taymyr, έναν υπό κατασκευή τερματικό σταθμό πετρελαίου στο Bukhta Sever και περιοχές γεωλογικής εξερεύνησης. Η συστάδα Vankor, που περιλαμβάνει τα ο homonymous κοίτασμα και τα Suzun, Tagul και Lodochnoye, ήταν ο πυρήνας της προηγούμενης ανάπτυξης. Ωστόσο, παρόλο που τα κοιτάσματα αυτά άρχισαν να παράγουν μεταξύ 2016 και 2022, η συνολική τους παραγωγή έχει μειωθεί σημαντικά, φθάνοντας μόλις τους 14,8 εκατομμύρια τόνους το 2023, ένα χρόνο μετά την κορύφωσή της.
Παραδόξως, η Rosneft πλέον προωθεί αυτή την υφιστάμενη συστάδα ως μέρος του "νέου" έργου Vostok Oil. Οι λίγες δημόσιες λεπτομέρειες για την πραγματική πρόοδο του έργου συμπληρώνονται με παρατηρήσεις από δορυφορικά δεδομένα. Αυτά αποκαλύπτουν σημαντική δραστηριότητα στον τερματικό σταθμό Bukhta Sever, όπου η κατασκευή βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο με δεξαμενές αποθήκευσης, προβλήτες και κτίρια. Η χωρητικότητα των δεξαμενών υποδηλώνει ότι ο τερματικός σταθμός σχεδιάζεται για ετήσια χωρητικότητα 25 εκατομμυρίων τόνων (500.000 βαρέλια την ημέρα), με πιθανή έναρξη λειτουργίας το καλοκαίρι του 2026. Ωστόσο, για να λειτουργεί όλο το χρόνο, απαιτείται ένας στόλος από δεξαμενόπλοια κλάσης Arc7, τον οποίο η Ρωσία δεν διαθέτει και του οποίου η ναυπήγηση προχωρά αργά.
Το κύριο ερώτημα αφορά την πηγή του πετρελαίου που θα εξαχθεί. Η συστάδα Vankor μπορεί να καλύψει μόνο το ήμισυ της χωρητικότητας του λιμανιού. Το υπόλοιπο πρέπει να προέλθει από τα νέα κοιτάσματα Payakha, Baikalovskoye και Irkinskoye. Ωστόσο, τα δορυφορικά δεδομένα δείχνουν ελάχιστη πρόοδο στην ανάπτυξή τους. Παρατηρούνται μερικές πλατφόρμες γεώτρησης που μοιάζουν με εργασίες αξιολόγησης, αλλά καμία ουσιαστική κατασκευή εγκαταστάσεων επεξεργασίας, οι οποίες είναι απαραίτητες για την άντληση του αργού πετρελαίου στους αγωγούς και χρειάζονται τουλάχιστον 2-3 χρόνια για να ολοκληρωθούν. Συγκρίνοντας με το παρελθόν, όπως το κοίτασμα East-Messoyakha που αναπτύχθηκε πριν από τις κυρώσεις και τον πόλεμο, γίνεται σαφές ότι η ανάπτυξη αυτών των απομακρυσμένων κοιτασμάτων είναι πιο δύσκολη και αργή σήμερα. Επομένως, είναι απίθανο να ξεκινήσει σημαντική παραγωγή στο Payakha πριν από το 2028.
Αυτό δημιουργεί ένα παράδοξο: το έργο Vostok Oil έχει περιοριστεί de facto στην κατασκευή ενός δικτύου μεταφοράς (αγωγός και λιμάνι) για πετρέλαιο που προέρχεται κυρίως από την υφιστάμενη συστάδα Vankor, για την οποία υπάρχει ήδη επαρκής υποδομή εξαγωγής προς το νότο. Η στρατηγική απόφαση να διοχετευτεί το πετρέλαιο βόρεια αντί να επεκταθεί το υπάρχον δίκτυο προς τα νέα κοιτάσματα φαίνεται παράλογη.
Υπάρχουν πολλές πιθανές εξηγήσεις γι' αυτή την ιδιόμορφη στρατηγική. Πρώτον, η Rosneft μπορεί να αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες που την αναγκάζουν να αναπτύξει το έργο σε στάδια, ξεκινώντας με το λιμάνι. Ωστόσο, θα ήταν πιο λογικό να αναπτυχθεί πρώτα η παραγωγή και ύστερα η μεταφορά. Δεύτερον, είναι πιθανό ότι οι γεωλογικές εξερευνήσεις μετά την αρχική μεγάλη ανακοίνωση να έδωσαν απογοητευτικά αποτελέσματα, κάνοντας τη μαζική ανάπτυξη των νέων κοιτασμάτων ασύμφορη. Τρίτον, ίσως ο κύριος στόχος ήταν πάντα η δημιουργία ενός λιμανιού στον Αρκτικό Ωκεανό για στρατηγικούς λόγους, ώστε να μειωθεί η εξάρτηση από τα λιμάνια της Βαλτικής και της Μαύρης Θάλασσας σε μια εποχή αντιπαράθεσης με τη Δύση, παρά το γεγονός ότι η χωρητικότητα του περιορίζεται από την έλλειψη πλοίων.
Μια τελική, πιο πολιτική εξήγηση, μπορεί να βρίσκεται στη διαπληκτισμό μεταξύ του προέδρου της Rosneft, Igor Sechin, και του προέδρου του μονοπωλίου αγωγών Transneft, Nikolai Tokarev. Η επιθυμία της Rosneft να δημιουργήσει τη δική της ανεξάρτητη διαδρομή εξαγωγής, στερώντας έτσι την εταιρεία Transneft από όγκους πετρελαίου, μπορεί να είναι ένα κίνητρο πίσω από τις αποφάσεις που φαίνονται οικονομικά ασύμφορες.
Συμπερασματικά, είναι βέβαιο ότι το Vostok Oil δεν θα παράγει σημαντικούς νέους όγκους πετρελαίου στην επόμενη πενταετία. Η παραγωγή από τη συστάδα Payakha, ακόμα και σε πλήρη ικανότητα, δεν αναμένεται να ξεπεράσει τα 15 εκατομμύρια τόνους ετησίως και θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο 5-7 χρόνια μετά την έναρξη των εργασιών. Οι αρχικές προβλέψεις για το Vostok Oil αποδείχθηκαν υπερβολικά φιλόδοξες και η τρέχουσα πραγματικότητα αντικατοπτρίζει τις τεχνικές, οικονομικές και γεωπολιτικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η ρωσική ενεργειακή βιομηχανία.
(του Sergey Vakulenko, Carnegie europe, capital.gr)
