Σ. Φάμελλος : «Δεν γίνεται το περιβάλλον να μένει τελευταίο»

Η Ελλάδα είχε υπάρχοντα εργαλεία και στρατηγική για την κυκλική Οικονομία όταν παραλάβατε; 

Ποια εμβληματικά project ήδη ξεκίνησαν από εσάς, ποια έπονται βάση σχεδιασμού και αν εκτιμάτε ότι η τωρινή κυβέρνηση θα ακολουθήσει την στρατηγική που χαράξατε εσείς.

Πρώτα, να σημειώσω ότι η κυκλική οικονομία εμπεριέχεται και στη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δηλαδή δεν ανακαλύψαμε ξαφνικά τον τροχό. 

Αυτό που επιταχύναμε ήταν η εισαγωγή της κυκλικής οικονομίας ως βασικό κεφάλαιο στην Εθνική Αναπτυξιακή Στρατηγική, την πρώτη που απέκτησε η Ελλάδα ύστερα από πολλά χρόνια, με πρωτοβουλία της κυβέρνησής μας. 

Με άλλα λόγια, ήταν κυβερνητική επιλογή του ΣΥΡΙΖΑ η κυκλική οικονομία να μην είναι ακόμα ένα εργαλείο, αλλά βασική κατεύθυνση ανασύνταξης του παραγωγικού μοντέλου, όπως επίσης και τα θέματα της κλιματικής αλλαγής και της βιώσιμης ανάπτυξης. Αυτό είναι και ταυτοτικό στοιχείο της δικής μας άποψης για την πολιτική και για την οικονομία.

Ωστόσο, πρέπει να σημειώσω ότι μέχρι το 2015 υπήρχε, και όχι μόνο εξαιτίας των μνημονίων, απαξίωση των περιβαλλοντικών πολιτικών και απαξίωση του οικονομικού προγραμματισμού. Η Ελλάδα δεν είχε αναπτυξιακό σχέδιο και πήγαινε στα τυφλά. 

Οι φούσκες του real estate, του χρηματιστηρίου, της μεγέθυνσης χωρίς παραγωγική βάση, ξεφούσκωσε απότομα, δείχνοντας μια χώρα χωρίς παραγωγικό υπόβαθρο. Αποτέλεσμα ήταν η Ελλάδα να έχει πολύ χαμηλούς δείκτες και στον πρωτογενή και στον δευτερογενή τομέα, το οποίο είναι απαράδεκτο για μια βιώσιμη οικονομία, και μεγεθύνει την εξάρτηση. Έτσι επίσης υποβαθμίζεται και ο τριτογενής τομέας.

Ειδικότερα, για τη διαχείριση αποβλήτων, στόχοι μας ήταν, να κάνουμε νέο Εθνικό Σχεδιασμό για τη Διαχείριση Αποβλήτων, να διαμορφώσουμε νέα τιμολογιακή πολιτική για την πριμοδότηση της ανακύκλωσης που να εφαρμόζει την αρχή του «πληρώνω όσο πετάω», να καταστήσουμε υποχρεωτική τη χωριστή συλλογή των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων και να εφαρμόσουμε ένα νέο θεσμικό πλαίσιο για τα συστήματα ανακύκλωσης, που θα συνδέει το κόστος προϊόντος με το οικολογικό του αποτύπωμα, αλλά ταυτόχρονα θα δημιουργεί και πόρους και υποδομές στους δήμους και στην κοινωνία για να εφαρμόσει τη χωριστή συλλογή. 

Ειδικά το θέμα της χωριστής συλλογής, σημειώνω ότι η Ελλάδα έχει ήδη λάβει «έγκαιρη προειδοποίηση» από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που σημαίνει ότι κινδυνεύουμε και με νέα πρόστιμα αν δεν εφαρμόσουμε τις παραπάνω πολιτικές.

Τα παραπάνω αποτελούν ένα πακέτο, το οποίο είναι μόνο ένα από τα κεφάλαια της κυκλικής οικονομίας. Ταυτόχρονα βέβαια εντοπίστηκαν και άλλα ζητήματα προς επίλυση, όπως για παράδειγμα η τροποποίηση προδιαγραφών, για να μπορέσει να γίνει πιο ευέλικτη η οικονομική λειτουργία και οι θεσμικές διαδικασίες που συνδέονται με αυτήν.

Επαναχρησιμοποίηση ιλύος είναι ένα αντίστοιχο ζήτημα, βιομηχανία πλαστικών ένα άλλο. Σημειώνω επίσης ότι η Ελλάδα είχε προετοιμασμένο μέτρο στο ΕΠΑνΕΚ, για τη δημιουργία Ελληνικής βιομηχανίας ανακύκλωσης, διότι δυστυχώς τώρα, τα ανακυκλώσιμα υλικά τα μαζεύουμε και τα εξάγουμε. Πλέον, δεν μπορούμε βέβαια ούτε να τα εξάγουμε γιατί η βασική αγορά της Κίνας, έχει τροποποιηθεί. Είναι ζητούμενο όμως για την Ελλάδα να δημιουργήσει ελληνική παραγωγή ανακυκλώσιμων υλικών. 

Να εισαχθούν δηλαδή στην ελληνική βιομηχανία οι ανακυκλώσιμες ύλες και να δημιουργηθούν νέα προϊόντα, γιατί στην καινοτομία είναι που θα κριθεί και η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας.

Νομίζω ότι τα παραπάνω δίνουν μια αρκετά πλήρη εικόνα των αλλαγών που έγιναν την περίοδο 2015-2019. Σήμερα πάντως βλέπουμε για παράδειγμα ότι η τιμολογιακή πολιτική για την ανακύκλωση δεν εφαρμόζεται ενώ ήταν υποχρεωτικό από το 2020 οι Δήμοι να πληρώνουν τέλη στους Φορείς Διαχείρισης με βάση το συντελεστή χωριστής συλλογής/ανακύκλωσης που επιτυγχάνουν. 

Αντίστοιχα, δεν δημοσιοποιούνται οι βάσεις δεδομένων για την ανακύκλωση, δεν έχει εφαρμοστεί η χωριστή συλλογή των οργανικών, βιοαποικοδομήσιμων, απορριμμάτων, και η περιβαλλοντική πολιτική φαίνεται να εξαντλείται σε μεγαλόστομες (επαν)εξαγγελίες. Ουσιαστικά, μέτρα που είναι ήδη νομοθετημένα, με θετικές γνωμοδοτήσεις από όλους τους φορείς δεν εφαρμόζονται και η χώρα χάνει ευκαιρίες να κάνει άλματα μπροστά.

Τα δικά σας εμβληματικά πρότζεκτ σχετικά με την κυκλική οικονομία που προχωράνε;
Η νομοθεσία για την λεπτή πλαστική σακούλα ήταν το πρώτο μέτρο που εφαρμόστηκε, και πλέον πρέπει να επαναξιολογηθεί και να τροποποιηθεί εφόσον χρειάζεται. Τα επόμενα μέτρα αφορούσαν την αλλαγή των επιχειρησιακών σχεδίων των συστημάτων ανακύκλωσης, με βάση τις προδιαγραφές του Ν. 4496/2017. 

Η έγκριση αυτή καθυστερεί στον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης τουλάχιστον 8 μήνες τώρα. Περιμένουμε επίσης να δούμε πότε θα εφαρμοστούν όλα αυτά, που ήταν έτοιμα τον Ιούλιο του 2019, όπως επίσης και η χωριστή συλλογή των βιοαποικοδομήσιμων απορριμμάτων, όπου υπήρχε χρηματοδότηση ΕΣΠΑ προς όλες τις περιφέρειες. 

Αντίστοιχα ήταν έτοιμη, με προδημοσιευμένη πρόσκληση, η χρηματοδότηση μέσω ΕΠΑνΕΚ για την ελληνική βιομηχανία ανακύκλωσης. Υπάρχουν δεσμευμένες χρηματοδοτήσεις για όλα τα παραπάνω, και όλα είναι στάσιμα.

Ένα πολύ σημαντικό ζήτημα στην Ελλάδα, στον τομέα του περιβάλλοντος είναι οι περιβαλλοντικοί έλεγχοι και συγκεκριμένα η ανεπάρκειά τους. Που βρισκόμαστε πραγματικά σε αυτό τον τομέα και που πρέπει να φτάσουμε για να εξασφαλιστεί η ορθή λειτουργία των περιβαλλοντικών έργων?

Το Σώμα των Επιθεωρητών Περιβάλλοντος ήταν εξαιρετικά υποβαθμισμένο όταν ανέλαβα το Υπουργείο. Τα στελέχη των επιθεωρητών περιβάλλοντος δεν ξεπερνούσαν τα 15 άτομα για όλη την Ελλάδα. Δημιουργήσαμε ένα σύστημα μετατάξεων και εσωτερικής ενίσχυσης, για να μπορέσει να αποκτήσει οντότητα ο χώρος της επιθεώρησης και δημιουργήσαμε και την Ειδική Γραμματεία Επιθεώρησης. Καταρτίστηκε επίσης νέο Εθνικό Σχέδιο Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεων πενταετούς διάρκειας (2018-2022), με βάση τα αποτελέσματα ανάλυσης περιβαλλοντικού κινδύνου για κάθε έργο και δραστηριότητα.

Δυστυχώς η πρώτη απόφαση της κυβέρνησης ΝΔ, ήταν να καταργήσει και την Ειδική Γραμματεία Υδάτων και την Ειδική Γραμματεία Επιθεώρησης. Προφανώς δεν καταργήθηκε το Σώμα Επιθεώρησης, αλλά αναρωτιόμαστε όλοι για ποιο λόγο έγινε κάτι τέτοιο, αφού η Ειδική Γραμματεία Επιθεώρησης μπορούσε να συντονίσει πολύ καλύτερα τα επιμέρους σώματα Επιθεωρητών Περιβάλλοντος, Δόμησης, Ενέργειας και Μεταλλείων.

Το ζήτημα είναι το ακόλουθο: τόσο η αυτοδιοίκηση όσο και η ελληνική κοινωνία θεωρούν ότι τα περιβαλλοντικά έργα είναι μόνο αρχικές επενδύσεις και όχι λειτουργούσες επενδύσεις. Δηλαδή όλοι αναζητούν χρηματοδότηση για να φτιάξουν τις υποδομές, και στη συνέχεια τις αφήνουν στην τύχη τους, χωρίς στελέχη χωρίς πόρους, χωρίς ενδιαφέρον. 

Έτσι, έπρεπε να προβούμε σε ρυθμίσεις για το Σώμα Επιθεωρητών Περιβάλλοντος, το Ηλεκτρονικό Μητρώο Αποβλήτων, το Ηλεκτρονικό Περιβαλλοντικό Μητρώο, όχι μόνο για την ταχύτερη και διαφανή αδειοδότηση δραστηριοτήτων, αλλά και για την αναγραφή, σε ηλεκτρονική σελίδα, των αποτελεσμάτων λειτουργίας των μονάδων, ώστε αυτά να τα βλέπει όλη η κοινωνία. Αυτού του είδους η μεταρρύθμιση αφορά και το δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα. 

Γιατί το ορθό είναι να αδειοδοτείται μια μονάδα και στη συνέχεια να βλέπει ο κάτοικος και ο Δήμος της περιοχής πως λειτουργεί, τι αποτελέσματα έχει και τα απόβλητα τα οποία διαχειρίζεται. Έτσι διασφαλίζεται και η ορθή οικονομική λειτουργία, και ότι δεν γίνεται παρεμπόριο δηλαδή υλικών αποβλήτων. 

Μόνο έτσι μπορεί επίσης να λειτουργήσει κυκλικά η οικονομία. Αν δεν υπάρχει δηλαδή διαφάνεια και καταγραφή, που είναι και η Ευρωπαϊκή κανονικότητα, όλα αυτά δεν μπορούν να υλοποιηθούν.

Σημειώνω εδώ ότι τίποτα από όλα αυτά δεν είχε υλοποιηθεί πριν από το 2015, γιατί δεν υπήρχε η πολιτική βούληση. Αντίθετα συνέβαινε το ακριβώς αντίθετο. Δεν μπορώ να φανταστώ πως θα πιάσουμε τα Ευρωπαϊκά πρότυπα, ή τουλάχιστον αυτό που εμείς λέμε βιώσιμη ανάπτυξη και ποιότητα περιβάλλοντος χωρίς να έχουμε ένα δυνατό Σώμα Ελεγκτών Περιβάλλοντος, που να έχει και τις απαραίτητες αμοιβές. 

Η κυβέρνηση ΝΔ δύο φορές κατέθεσε τροπολογίες και άρθρα για να καταργήσει ειδικά την πρόσθετη αμοιβή των επιθεωρητών περιβάλλοντος, όταν π.χ. οι επιθεωρητές του Υπουργείου Οικονομικών έπαιρναν την αντίστοιχη αποζημίωση. 

Δύο φορές αυτό ανατράπηκε στη Βουλή, αλλά είναι απορίας άξιο γιατί συνέβη, και δείχνει ότι το περιβάλλον τελικά είναι τελευταίο και στην αξιολόγηση και στη σειρά προτεραιοτήτων της νέας κυβέρνησης. Όμως, ο περιβαλλοντικός έλεγχος είναι απαραίτητο στοιχείο και της ποιότητας ζωής και της ποιότητας περιβάλλοντος, αλλά και της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας. 

Και με τις επιλογές της η ΝΔ επιλέγει να υποβαθμίσει συνολικά την ελληνική οικονομία και κοινωνία.


www.worldenergynews.gr