Αιτία, η αύξηση των τιμών πώλησης των πετρελαϊκών προϊόντων, που κατά κύριο λόγο –αλλά όχι μόνο– οφείλεται στην αύξηση της διεθνούς τιμής του πετρελαίου, το οποίο αυξήθηκε από τα 25 δολάρια το βαρέλι στα πέραν των 77. Πρόκειται για μια αρκετά μεγάλη αύξηση, που αντανακλάται και στις λιανικές τιμές πώλησης, που σταδιακά ανέβασαν την τιμή της βενζίνης γύρω στο €1.30 σεντ το λίτρο.
Το πρόβλημα με τις τιμές των καυσίμων στην Κύπρο είναι μόνιμο. Είναι διαχρονικό και μεταβιβάζεται εδώ και αρκετά χρόνια από τη μια κυβέρνηση στην άλλη, ενώ κάθε κάμποσο καιρό απασχολεί και το κυπριακό Κοινοβούλιο. Και εκεί, όλοι οι φορείς (κυβερνητικοί, εταιρείες και άλλοι), επαναλαμβάνουν τους εαυτούς τους.
Μια διάσταση του θέματος αφορά την τιμολόγηση των καυσίμων, τα οποία, όταν ψηλώσει η διεθνής τιμή του πετρελαίου, ακριβαίνουν αυθημερόν και με ταχύτατους ρυθμούς, ενώ όταν υπάρχει μείωση, οι λιανικές τιμές κατεβαίνουν με καθυστέρηση ή και καθόλου.
Αυτή η κατάσταση, αυτή η τακτική, που επαναλαμβάνεται εδώ και πάρα πολλά χρόνια, απασχολεί μόνιμα τους καταναλωτές, οι οποίοι έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους προς το σύστημα.
Σε ανύποπτο χρόνο, από το 2014, η Ελεγκτική Υπηρεσία «εντόπισε αδυναμίες στη διαδικασία παρακολούθησης και ελέγχου των τιμών πετρελαιοειδών, κυριότερες από τις οποίες αφορούσαν στην εφαρμογή της νομοθεσίας στα έξοδα των εταιρειών ανά λίτρο, στο αποδεκτό κέρδος των εταιρειών ανά λίτρο, στην καθυστέρηση στην ετοιμασία των κοστολογίων, στον έλεγχο της λιανικής πώλησης κ.λ.π.».
Αρκετές απ’ αυτές τις αδυναμίες εξακολουθούν να υπάρχουν και σήμερα. Είναι επίσης γνωστό πως στην εμπορία των καυσίμων υπάρχει καρτέλ, αλλά και καθορισμός τιμών μεταξύ εταιρειών πετρελαιοειδών και πρατηριούχων. Όπως λέχθηκε και στο παρελθόν στη Βουλή, το 93% των πρατηρίων στην Κύπρο έχει άμεση ή έμμεση σχέση με τις εταιρείες.
Ως εκ τούτου, ο υγιής ανταγωνισμός στα καύσιμα είναι περιορισμένος ή και ανύπαρκτος.
Το θέμα αυτό απασχόλησε κατά καιρούς και την Επιτροπή Προστασίας του Ανταγωνισμού (ΕΠΑ).
Η ψηλή φορολογία
Πέραν τούτου, τα καύσιμα (τα οποία αποτελούν πρώτη ύλη παραγωγής) επιβαρύνονται και με ψηλές φορολογίες, αφού είναι γνωστό πως τα 2/3 της τιμής είναι φόροι.
Το θέμα αυτό απασχόλησε κατά καιρούς –περιστασιακά μάλλον– και τη Βουλή. Σε συνεδρία της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού, που έγινε υπό την προεδρία, τότε, του βουλευτή του ΔΗΚΟ Άγγελου Βότση, στις 17 Ιανουαρίου 2017, ο γράφων, εκ μέρους της ΣΕΚ, επανάφερε στη Βουλή το θέμα της φορολογίας των καυσίμων.
Υποστηρίξαμε τότε και το επαναλαμβάνουμε και σήμερα πως «η κοινωνία των ανέργων, των υποαπασχολουμένων και των εργαζομένων με τους χαμηλούς μισθούς των 600 και 700 ευρώ μηνιαίως δεν μπορούν να πληρώνουν ΦΠΑ 19% στα καύσιμα». Ο ΦΠΑ ήταν στο 15% και η κυβέρνηση Χριστόφια (μεσούσης της χρηματοοικονομικής κρίσης) τον αύξησε στο 19%.
Δυστυχώς, στην Κύπρο τα καύσιμα επιβαρύνονται με διπλές φορολογίες, αφού είναι γνωστό πως επιβαρύνονται πρώτα με φόρο κατανάλωσης και ύστερα με ΦΠΑ, ύψους 19%. Συνολικά, πέραν του 60% της ολικής λιανικής τιμής είναι φορολογία.
Αυτά τα θέματα, δηλαδή της διπλής φορολόγησης σε μια σειρά προϊόντων πρώτης ανάγκης, όπως είναι π.χ. τα καύσιμα, θα πρέπει να συζητηθούν στα πλαίσια μιας ευρύτερης φορολογικής μεταρρύθμισης, που παρεμπιπτόντως καθυστερεί να σχεδιαστεί και να υλοποιηθεί.
Στην Κύπρο, με τις περιορισμένες δημόσιες συγκοινωνίες, το ιδιωτικό αυτοκίνητο αποτελεί αναγκαιότητα και όχι πολυτέλεια, γι’ αυτό οι φορολογίες δεν πρέπει να λειτουργούν απαγορευτικά.
Οι παρεμβάσεις της ΣΕΚ
Αυτά τα ζητήματα η ΣΕΚ τα έθεσε και στην κυβέρνηση και στη Βουλή αρκετές φορές.
Στις 28 Ιουνίου 2005, το Σωματείο Εργαζομένων Καταναλωτών της ΣΕΚ έστειλε επιστολή στην κοινοβουλευτική Επιτροπή Εμπορίου και Βιομηχανίας και κατήγγειλε την ακρίβεια στα καύσιμα, η οποία και τότε ήταν αδικαιολόγητη.
Στη Βουλή καταθέσαμε επίσης, στις 17 Ιανουαρίου 2017, ολοκληρωμένο έγγραφο, με τίτλο «Τιμές καυσίμων και επιπτώσεις στην οικονομία και στους πολίτες», ενώ ανάλογα έγγραφα καταθέσαμε και στην κυβέρνηση, στα πλαίσια της υποβολής των προτάσεων για μια ολοκληρωμένη πράσινη φορολογική μεταρρύθμιση.
Άλλες πληροφορίες
Με βάση πληροφόρηση που αντλήσαμε από το αρμόδιο υπουργείο, οι πιο κάτω πληροφορίες θεωρούνται ιδιαίτερα χρήσιμες:
· Για τη συγκράτηση των λιανικών τιμών πώλησης των καυσίμων, η νομοθεσία επιτρέπει στον υπουργό Εμπορίου (όταν συντρέχει λόγος) να επιβάλει πλαφόν στην τιμή για 45 μέρες. Το «όπλο» του πλαφόν χρησιμοποιήθηκε μόνο μια φορά, επί υπουργού Αντώνη Πασχαλίδη, την εποχή της διακυβέρνησης Δ. Χριστόφια.
· Στην Κύπρο δεν εισάγεται αργό πετρέλαιο αλλά έτοιμα πετρελαιοειδή (διυλισμένα προϊόντα), όπως βενζίνη, πετρέλαιο κίνησης και πετρέλαιο θέρμανσης. Ουσιαστικά, η εγχώρια ζήτηση καλύπτεται εξολοκλήρου μέσω εισαγωγής έτοιμων διυλισμένων προϊόντων.
· Για την τιμολόγηση των έτοιμων διυλισμένων προϊόντων που εισάγονται στην Κύπρο χρησιμοποιείται ο ημερήσιος δείκτης Platts Basis Italy, για κάθε είδος καυσίμου. Το κάθε καύσιμο έχει τη δική του διακύμανση.
· Οι λιανικές τιμές των πετρελαιοειδών στην Κύπρο επηρεάζονται από ένα σημαντικό αριθμό παραγόντων, όπως η τιμή εισαγωγής των προϊόντων, τα αποθέματα που διατηρούν οι εταιρείες πετρελαιοειδών κατά τη χρονική στιγμή εισαγωγής των καυσίμων, η συναλλαγματική ισοτιμία του δολαρίου έναντι του ευρώ και οι φόροι που επιβάλλονται από το κράτος.
Συμπέρασμα για το πρόβλημα
Το πρόβλημα με τις τιμές των καυσίμων είναι μόνιμο. Εξελίχθηκε σε ανίατη ασθένεια, η οποία μεταβιβάζεται δυστυχώς από τη μια κυβέρνηση στην άλλη, με μόνιμα θύματα τους καταναλωτές. Προς τεκμηρίωση, πέραν των όσων κατά καιρούς κατήγγειλε η ΣΕΚ, στις 11 Μαΐου 2006 και στις 11 Ιανουαρίου 2008 η εφημερίδα «ο Φιλελεύθερος» πρωτοσέλιδα έκανε αναφορά πως υπάρχει κυπριακό «καπέλο» στα καύσιμα και ότι στην Κύπρο υπάρχουν τα πιο ακριβά καύσιμα στην Ευρώπη.
Αυτή λοιπόν η ακρίβεια, αυτό το καρτέλ, κρατάει χρόνια.
Και αν το θέμα πάει ξανά στη Βουλή, από τη νυν αντιπολίτευση, που φαίνεται πως νοιάζεται για το θέμα, τα ίδια πράγματα θα ακουστούν ξανά, αφού στη διαιώνιση προβλημάτων και στις επαναλήψεις έχουμε ως κράτος ειδικότητα…
Δημόσια διαβούλευση για το πλαίσιο τιμολόγησης
Το Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας ανακοίνωσε πολύ πρόσφατα την έναρξη Δημόσιας Διαβούλευσης για το πλαίσιο αξιολόγησης των τιμών πετρελαιοειδών στην Κύπρο. Η βελτίωση του Πλαισίου Αξιολόγησης των Τιμών των Πετρελαιοειδών αποτελεί για την Πολιτεία, αλλά και για το υπουργείο ειδικότερα, έργο πρωταρχικής σημασίας, αναφέρεται στην ανακοίνωση, στην οποίαν προστίθενται τα εξής:
«Το Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας, ενόψει των σημαντικών αλλαγών που σημειώθηκαν στον τρόπο λειτουργίας και εμπορίας των εταιρειών εισαγωγής πετρελαιοειδών λόγω πολλών παραγόντων, αποφάσισε την αγορά υπηρεσιών για την ετοιμασία μελέτης για τον τρόπο αξιολόγησης των τιμών πετρελαιοειδών, μαζί με Μηχανογραφημένο Πλαίσιο Αξιολόγησης Τιμών Πετρελαιοειδών. Στο πλαίσιο αυτό, αναμένεται να βελτιωθεί ο τρόπος παρακολούθησης των τιμών πετρελαιοειδών από το Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας και να καθοριστούν συγκεκριμένα κριτήρια για εφαρμογή της πρόνοιας των νόμων 115(Ι)2004 και 57(Ι)2010, η οποία προνοεί έκδοση διατάγματος ανώτατης τιμής».
* Υπεύθυνος του Τμήματος Οικονομικών Μελετών της ΣΕΚ
(Φιλελεύθερος)
