Το νομοσχέδιο με τον τίτλο “Ολοκληρωμένο πλαίσιο για τη διαχείριση των αποβλήτων – Ενσωμάτωση των Οδηγιών 2018/851 και 2018/852 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 30ής Μαΐου 2018 για την τροποποίηση της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ περί αποβλήτων και της Οδηγίας 94/62/ΕΚ περί συσκευασιών και απορριμμάτων συσκευασιών, πλαίσιο οργάνωσης του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης, διατάξεις για τα πλαστικά προϊόντα, επείγουσες διατάξεις για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, χωροταξικές-πολεοδομικές και ενεργειακές ρυθμίσεις” προβλέπει:
την επαναχρησιμοποίηση, ως ένα από τα βασικά μέτρα πρόληψης στη δημιουργία αποβλήτων. Για τον σκοπό αυτόν, δημιουργούνται Κέντρα Δημιουργικής Επαναχρησιμοποίησης Υλικών (ΚΔΕΥ) στους Δήμους.
Ειδικότερα, οι Δήμοι άνω των 20.000 κατοίκων υποχρεούνται να αναπτύξουν και να λειτουργούν τουλάχιστον ένα Κέντρο Δημιουργικής Επαναχρησιμοποίησης Υλικών (ΚΔΕΥ).
Πρόκειται ουσιαστικά για οργανωμένους χώρους, στους οποίους οι πολίτες θα μπορούν να αποθέτουν μεταχειρισμένα αντικείμενα κάθε είδους, όπως, ενδεικτικά και όχι περιοριστικά, είδη ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, παιχνίδια, έπιπλα, ποδήλατα, βιβλία και κλωστοϋφαντουργικά είδη. Τα προϊόντα αυτά ταξινομούνται και επιδιορθώνονται προκειμένου να επαναχρησιμοποιηθούν.
Με σκοπό την προώθηση της πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων θεσπίζεται στόχος μείωσης κατά 30% των αποβλήτων τροφίμων το 2030 σε σχέση με το 2022.
Για τον σκοπό αυτόν, ενθαρρύνεται η δωρεά και αναδιανομή τροφίμων για ανθρώπινη κατανάλωση, με προτεραιότητα στην ανθρώπινη διατροφή έναντι της χρήσης ως ζωοτροφών και στην εκ νέου μεταποίηση σε προϊόντα που δεν προορίζονται για διατροφή και καθορίζονται οι υποχρεώσεις των δωρητών και των δωρεοδόχων και οι ελάχιστες προϋποθέσεις για την ασφάλεια της ανθρώπινης υγείας.
Επίσης γίνεται υποχρεωτική από 1.1.2022 για μια σειρά από επιχειρήσεις (όπως μονάδες επεξεργασίας και μεταποίησης τροφίμων, υπεραγορές τροφίμων, ξενοδοχεία, μεγάλα εστιατόρια, επιχειρήσεις τροφοδοσίας κ.λπ.) η συστηματική καταγραφή των πλεονασμάτων τροφίμων.
Προωθείται η επισκευασιμότητα. Οι κατασκευαστές ή οι εισαγωγείς επίπλων και ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού υποχρεούνται να ενημερώνουν τον πωλητή αναφορικά με τη διαθεσιμότητα των απαραίτητων ανταλλακτικών και το χρονικό διάστημα αυτής και η πληροφορία αυτή τίθεται σε γνώση του αγοραστή.
Αντίστοιχη υποχρέωση τίθεται και αναφορικά με τη δυνατότητα αναβάθμισης/ενημέρωσης λογισμικού προκειμένου αυτό να παραμείνει λειτουργικό.
Αποθαρρύνεται η καταστροφή κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, ηλεκτρονικών προϊόντων και οικιακών συσκευών, προϊόντων καθημερινής υγιεινής, υποδημάτων και βιβλίων, που δεν είναι κατάλληλα προς πώληση ή αξιοποίηση, ιδίως λόγω λαθών ή ελαττωμάτων ή ελλείψεων στη συσκευασία ή λόγω εγγύτητας προς την ημερομηνία λήξης. Για τα παραπάνω προϊόντα θα πρέπει να τηρείται η ιεράρχηση στη διαχείρισή τους πρωτίστως μέσω της δωρεάς των προϊόντων.
Εφαρμογή του «Πληρώνω όσο πετάω»
Τίθενται οι βάσεις για την εφαρμογή του συστήματος “Πληρώνω όσο πετάω”. Θεσπίζεται ουσιαστικά το πλαίσιο με το οποίο οι Δήμοι θα μπορούν να διαμορφώνουν τα δημοτικά τους τέλη, ανάλογα με πόσα απόβλητα παράγει ο κάθε δημότης, αλλά και ανάλογα με πόσα από αυτά ανακυκλώνει – και όχι βάσει των τετραγωνικών του ακινήτου του όπως ίσχυε μέχρι σήμερα.
Η εφαρμογή του “Πληρώνω όσο πετάω” σε υποχρεωτική βάση για τους Δήμους ξεκινά από τον Ιανουάριο του 2023, με εφαρμογή σε σημαντικούς παραγωγούς αποβλήτων, όπως μεγάλα ξενοδοχεία και βιομηχανικές εγκαταστάσεις, καθώς και σε όλους του Δήμους με πληθυσμό πάνω από 100.000 κατοίκους, ενώ γίνεται υποχρεωτική από 1.1.2028 για όλους τους Δήμους με πληθυσμό πάνω από 20.000 κατοίκους.
Αποτελεί ένα από τα πλέον σημαντικά εργαλεία για τη μείωση της υγειονομικής ταφής και την προώθηση της ανακύκλωσης που μέχρι σήμερα εξέλειπε από τη χώρα μας και η εφαρμογή του γινόταν μόνο σε πιλοτικό επίπεδο.
Εκσυγχρονισμός του τέλους ταφής
Το τέλος ταφής επεκτείνεται και εκσυγχρονίζεται. Στόχος είναι η αποτροπή από την ταφή που πρέπει να αποτελεί την τελευταία λύση. Τα έσοδα προορίζονται για την ενίσχυση δράσεων πρόληψης και ανακύκλωσης.
Ειδικότερα, προβλέπεται ότι από την 1η Ιανουαρίου 2022 το σύνολο των αστικών αποβλήτων που διατίθενται σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής (ΧΥΤ), συμπεριλαμβανομένων και των υπολειμμάτων των Κέντρων Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών και των Μονάδων Επεξεργασίας Αποβλήτων, επιβαρύνεται με τέλος ταφής.
Το τέλος ταφής ορίζεται σε 20 ευρώ ανά τόνο αστικών αποβλήτων και αυξάνεται ετησίως κατά 5 ευρώ ανά τόνο, ενώ από την 1η Ιανουαρίου 2026 ορίζεται στα 45 ευρώ και από την 1η Ιανουαρίου 2027 στα 55 ευρώ ανά τόνο, τιμή που παραμένει σταθερή για τα επόμενα έτη.
Το τέλος ταφής αποδίδεται στον ΕΟΑΝ και διατίθεται, με βάση τα ειδικά χρηματοδοτικά προγράμματα που αυτός εκπονεί και τα οποία εγκρίνονται από τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Τα έσοδα αξιοποιούνται για την ενίσχυση δράσεων πρόληψης, χωριστής συλλογής και ανακύκλωσης, καθώς και εν γένει αναβάθμισης του περιβάλλοντος, για την κάλυψη μέρους του κόστους λειτουργίας των υποδομών ανακύκλωσης ΑΑ και για τη χρηματοδότηση έργων έρευνας και τεχνολογίας, καθώς και ανάπτυξης/ωρίμανσης εφαρμογής νέων τεχνολογιών για την ανακύκλωση και εν γένει για τη διαχείριση των αποβλήτων.
Παράλληλα, προβλέπεται σαφής μηχανισμός ελέγχου και επιβολής κυρώσεων σε περίπτωση μη καταβολής του τέλους ταφής.
Προώθηση δημιουργίας Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ) σε νέα ρεύματα αποβλήτων
Οι παραγωγοί και οι εισαγωγείς, το αργότερο έως το 2024, οργανώνουν και λειτουργούν ΣΕΔ, αναλαμβάνοντας το σύνολο του κόστους διαχείρισης των αποβλήτων τους, συμπεριλαμβανομένης της χωριστής συλλογής τους, για μια σειρά προϊόντων, όπως τα θερμοκηπιακά πλαστικά και οι σωλήνες άρδευσης, τα φαρμακευτικά προϊόντα που προορίζονται για οικιακή χρήση, τα κλωστοϋφαντουργικά, τα στρώματα ύπνου, τα είδη επίπλωσης, τα παιχνίδια και ο αθλητικός εξοπλισμός, τα ηλεκτρικά πατίνια και τα ηλεκτρικά ποδήλατα.
Σύστημα επιστροφής χρημάτων για τις φιάλες μιας χρήσης
Θεσπίζεται η λειτουργία από το 2023 συστήματος εγγυοδοσίας για συσκευασίες αλουμινίου και γυάλινες φιάλες μίας χρήσης, με επιστροφή στον πολίτη του εγγυοδοτικού αντίτιμου όταν επιστρέφει την κενή συσκευασία επιπρόσθετα αντίστοιχης υποχρέωσης που έχει ήδη θεσπιστεί για τις πλαστικές φιάλες. Το μέτρο αυτό ήδη εφαρμόζεται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ισπανία, η Γερμανία, οι Σκανδιναβικές χώρες κ.ά.
Προώθηση της χωριστής συλλογή αποβλήτων
Έως την 1η Ιανουαρίου 2024 οι Δήμοι υποχρεούνται να οργανώνουν τη χωριστή συλλογή των επικίνδυνων αποβλήτων στα νοικοκυριά από είδη καθημερινής χρήσης, όπως τα προϊόντα καθαρισμού (χλωρίνες κ.λπ.), τα βερνίκια, τα χρώματα κ.λπ., κατά περίπτωση, είτε στο κατάστημα πώλησης είτε στα πράσινα σημεία τους ή σε οποιονδήποτε άλλον αδειοδοτημένο χώρο που υποδεικνύει ο οικείος ΦοΔΣΑ.
Επιπλέον της υποχρεωτικής χωριστής συλλογής των βιοαποβλήτων έως το τέλος του 2022 από τους Δήμους, τίθεται και η υποχρέωση χωριστής συλλογής και ανακύκλωσης βιοαποβλήτων μεγάλων παραγωγών με ευθύνη τους και κάλυψη εκ μέρους τους του σχετικού κόστους, ενώ παράλληλα προβλέπεται ελάφρυνση των σχετικών δημοτικών τελών τους.
Με σκοπό την ανάπτυξη και εδραίωση της περιβαλλοντικής συνείδησης, από την 1η Σεπτεμβρίου 2022 εισάγεται στα σχολεία η υποχρεωτική χωριστή συλλογή χαρτιού, γυαλιού, πλαστικών, μετάλλων, μπαταριών και αποβλήτων τροφίμων.
Από 1.1.2022, οι φορείς της Γενικής Κυβέρνησης οργανώνουν τη χωριστή συλλογή χαρτιού σε όλες τις εγκαταστάσεις τους.
Διευρύνεται η υποχρέωση για τη χωριστή συλλογή των αποβλήτων υλικών, δηλαδή χαρτιού, γυαλιού, μετάλλων, πλαστικών. Περαιτέρω, προβλέπονται κυρώσεις σε περίπτωση μη εφαρμογής του μέτρου.
Παράλληλα σε όλα τα νέα κτίρια υποχρεωτικά εξασφαλίζεται κατάλληλος χώρος για τη συλλογή και αποθήκευση τουλάχιστον τεσσάρων ρευμάτων αποβλήτων σε κατάλληλους περιέκτες. Έτσι, θα διευκολύνεται η χωριστή συλλογή, η εφαρμογή του “Πληρώνω όσο Πετάω”, αλλά και η μείωση των κάδων στον δρόμο.
Τέλος απλοποιούνται οι διατάξεις σχετικά με τα Πράσινα Σημεία και καταργείται η διάκριση σε μικρά και μεγάλα και επιβάλλονται ενιαίοι χρωματικοί κώδικες για τους κάδους συλλογής αποβλήτων για τη διευκόλυνση της αναγνωρισιμότητάς τους από τους πολίτες.
Αναβάθμιση της ποιότητας των ανακυκλώσιμων υλικών και της λειτουργίας μονάδων επεξεργασίας αποβλήτων
Με σκοπό την επίτευξη ανακύκλωσης υψηλής ποιότητας τίθενται ελάχιστες απαιτήσεις σε εξοπλισμό, με ιδιαίτερη έμφαση στην ορθή διαλογή των πλαστικών, για τα Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) στις οποίες υποχρεούνται να συμμορφωθούν έως την 1η Ιανουαρίου2024.
Τίθενται προδιαγραφές για τα ανακτώμενα υλικά, καθώς και η υποχρέωση τα ΚΔΑΥ να υπολογίζουν την ποσότητα των αποβλήτων συσκευασιών και των λοιπών ανακτώμενων υλικών που συλλέγονται χωριστά, μετά τη διαλογή ανά Δήμο. Έτσι, θα γνωρίζει κάθε Δήμος την πραγματική ανακύκλωση που του αναλογεί, κάτι που δεν ισχύει έως σήμερα.
Σειρά εγκαταστάσεων επεξεργασίας αποβλήτων (ΚΔΑΥ, ΜΕΑ, μονάδες τεμαχισμού ελαστικών, μονάδες αναγέννησης ορυκτελαίων, ΧΥΤΕΑ, μονάδες κομποστοποίησης, μονάδες επεξεργασίας μπάζων, μονάδες αποτέφρωσης αποβλήτων, μονάδες τεμαχισμού μεταλλικού σκραπ κ.λπ.) υποχρεώνονται να διαθέτουν σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης (όπως EMAS ή ISO 14001).
Απλοποιείται η αδειοδότηση των μονάδων κομποστοποίησης.
Προώθηση του οικολογικού σχεδιασμού συσκευασιών
Προωθείται ο οικολογικός σχεδιασμός ιδιαίτερα στις πλαστικές συσκευασίες με μέτρα όπως:
- Η διαφοροποίηση της εισφοράς στα ΣΕΔ ανάλογα με την ανακυκλωσιμότητα του πλαστικού,
- η θέσπιση από τον Ιανουάριο του 2025 της υποχρέωσης για ελάχιστο ανακυκλωμένο περιεχόμενο 30% στις πλαστικές σακούλες μεταφοράς, ενώ από τον Ιανουάριο του 2023 (2 χρόνια νωρίτερα), εφαρμόζεται το ίδιο μέτρο στους Φορείς της Γενικής Κυβέρνησης οι οποίοι απαγορεύεται να προμηθεύονται πλαστικές σακούλες μεταφοράς που δεν περιέχουν τουλάχιστον 30% ανακυκλωμένο πλαστικό,
- και η εισαγωγή περιβαλλοντικού τέλους για τα πλαστικά μπουκάλια με ετικέτα PVC. Ειδικότερα, από την 1η Ιουνίου 2022 επιβάλλεται τέλος ανακύκλωσης 8 λεπτών για τα προϊόντα μέρος της συσκευασίας των οποίων (η ετικέτα) περιέχει πολυβινυλοχλωρίδιο (PVC) κατά την πώλησή τους σε κάθε νόμιμο σημείο πώλησης. Η καταβολή του τέλους επιβάλλεται στους καταναλωτές ανά τεμάχιο προϊόντος κατ’ αντιστοιχία με την ακολουθούμενη πρακτική για τις πλαστικές σακούλες.
